Yusuf xos xojib “qutadg’u bilig” asari. Reja: Yusuf Xos Hojib hayot yo’li. «Qutadg’u bilig»

...Yana bir keraklik so’zum bor sanga,

Ayoyin man ani, quloq tut manga!

So’z uldur: takabburni boshtin solip,

Tavozu’ni bark tut, yopush, ket anga.


Din va shariat haqida

Ahmad Yugnakiy islom dinini e’tirof qiladi va uni ideallashtiradi, dostonining dastlabki misralarini xudoga, Muhammad payg’ambar va to’rt xalifaga atab, qur’on oyatlarini keltiradi. Shoirning diniy-xurofiy tushunchalari doston muqaddimasi bilan chegaralanib qolmaydi, balki u boblardagi ayrim masalalarning mohiyatiga singib borib, shoirning fikr-mulohazalaridagi ziddiyatlarni chuqurlashtiradi. Yo’qsil va qashshoq kishilarning turmushiga achinib, himmatsiz davlatmandlarni qoralab, ularni muruvvatli va marhamatli bo’lishga undagan shoir boylik va qashshoqlikni xudoning «amr-irodasi», «taqdiri azal» bilan bog’laydi:

Sanga ranj, anga ganj berikli ug’on,

Jaza’ qilma, yo ranj idisi turup.

Shoir bu bilan ham cheklanib qolmaydi; u jafo chekuvchilarni zolimlarga qarshi bosh ko’tarmaslikka, balki ularga sodiq va vafodor bo’lishga da’vat qiladi:

Jifo qildachingg’a yonut qil vafo,

Orimas necha yusa qon birla qon.

U kishilarni xudojo’ylikka, toat-ibodat qilishga, bandalik qoidalariga to’la sodiq bo’lishga chaqiradi, islom g’arib bo’ldi, xudoga tobelik majoziy bir narsaga aylanib qoldi deb shikoyat qiladi:

G’arib erdi islom, g’arib bo’ldi boz,

Ibodat riyo bo’ldi, obid-majoz.

Xarobat o’rami bo’lub obodon,

Xarob bo’ldi masjid, butun benamoz.

«Bu kun bor yorin yo’q bu dunyo nangi»-»Dunyoning buyumlari bugun bor-u, ertaga yo’q» degan shoir dunyoni bir rabotga, hayotni karvonga o’xshatadi:

Bu ochun biliklik yizin izlashil,

Robotqa tushukli tushar ko’chkuluk.

Ung orqish o’zadi qo’pub yo’l tutib,