Yusuf Xos Hojib XI asrda yashab ijod etgan buyuk o‘zbek (turkiy xalqlar) shoiri hisoblanadi. Yusuf asl ismi

4 ustun

Beklik mustahkam bo‘lishi uchun to‘rt narsaga:

• Kuchli lashkarga;
• Kuchli lashkarni saqlash uchun ko‘p boylikka;
• Ko‘p boylikni to‘plash uchun badavlat xalqqa;
• Boy-badavlat xalqqa ega bo‘lish uchun adolatli siyosat yuritishga katta ehtiyoj bor.

5 illat

Vazir — bek mana bu besh illatdan ehtiyot bo‘lmog‘i zarur:

• Shoshqaloqlik;
• Ochko‘zlik;
• Jaholat (aql bilan emas, jahl bilan ish ko‘rish, bilimsizlik);
• Buzuq fe’llilik;
• Yolg‘onchilik.

DIDAKTIK ADABIYOT HAQIDA TUSHUNCHA

• «Didaktika» - yunoncha «didakticos», ya'ni “ibratli» degan so'zdan olingan. «Didaktik adabiyot” deganda esa pandu hikmat, nasihat, o'git, ibrat ruhidagi asarlar tushuniladi. Bu Sharq adabiyotida ham, G'arb adabiyotida ham bo'lgan. Sharq so'z san'atida pand-nasihat ruhi ustunroq, u shunisi bilan G'arb adabiyotidan farq qiladi. X asrdayoq buvuk Abu Ali ibn Sino Sharq ko'proq nasihat yo'li bilan, G'arb esa hayotni real ko'rsatish orqali kishini tarbiyalashga moyilligini maxsus qayd etib o’tgan edi. Og'zaki va yozma adabiyoti, axloqiy-diniy merosi pand-hikmatga o'ta boyligi uchun ham Sharqni jahonda donishmand deb bilishadi. Bizda she'riyatning bu darajada ravnaq topib, xalq orasida kata mavqe egallashiga sabab bo'lgan omillardan biri ham - shu. O'zbekiston Qahramoni, O'zbekiston xalq shoiri Abdulla Oripov: «Sharqqa she'riyatni o'rgatib bo'lmaydi», - deganida ham aynan shu jihatlarni ko'zda tutgan. Shunga qaramay, Sharq, jumladan, o'zbek mumtoz adabiyotini tamoman pand-nasihat ruhida deb tushunish - xato. Sharqda maxsus didaktik adabiyot yuzaga kelgan. Uni, adabiy shakliga ko'ra, quyidagicha tasnif qilish mumkin:

1. Nasriy didaktik asarlar.

• Masalan, milodiy IV asrda Hindistonda sanskrit tilida mashhur «Pantachantra», ya'ni keyinchalik «Kalila va Dimna» nomi bilan mashhur bo'lib ketgan buyuk didaktik asar dunyoga keladi. Uning butun Sharq, qolaversa, jahon adabiyotiga katta ta'siri bor. O'tgan davrlar mobaynida bir necha tillarga tarjima qilingan. Arab ertaklari asosida shakllangan «Ming bir kecha»da ham mohiyatan pandona ruh ustun turadi. Keyinchalik forsiyda Kaykovusning «Qobusno­ma»si yozildi. Garchi XVI asr o'zbek adibi Xojaning (Podshoxoja binni Abdulvahhobxojaning) «Gulzor» hamda «Miftoh ul-adl» («Adolat kaliti») asarlari ham Sa'diy Sheroziyning «Guliston»i ta'sirida dunyoga kelgan bo'lsa-da, ular sof nasriy yo'lda bitilgan.