Yuristning nutq

131

---

3-§. Sud muhokamasi va nutq odobi
Sud muhokamasi — jinoyat protsessining hal qiluvchi 
bosqichi. Sud muhokamasining borishida protsessning asosiy 
vazifasini sud bajaradi, jinoyat ishini mohiyatiga qarab ko‘rib 
chiqadi va hal qüadi, ular tomonidan chiqariladigan hukmda 
har qanday jinoyat ishining asosiy maqsadi — sudlanuvchining 
jinoiyjavobgarligi (uning aybdorligi yoki aybdor emasligi va 
unga nisbatan jazo chorasini qo‘llash yoki qo‘llamaslik) 
haqidagi savolga javob beradi.
Sudda ishni ko‘rishning predmeti — bu davlat bilan 
ayblanuvchi o‘rtasidagi (agar qonun doirasida sudlanuvchining 
jinoyat sodir etganlikda aybdorligi isbotlansa) bahs, ya’ni 
aybdomi jinoiy javobgarlikka tortish: uni ommaviy ravishda 
aybdor, ya’ni jinoyatchi deb topish uchun davlatning huquqi 
to‘g‘risidagi bahs hisoblanadi.
Sud muhokamasidagi davlat bilan sudlanuvchi o‘rtasidagi 
jinoyat-huquqiy munozarada insonning birinchi darajali 
qadriyati hisoblanadigan muhim huquq va erkinliklarining 
taqdiri hal qilinadi. Shuning uchun ham tabiiyki, sud 
muhokamasining barcha bosqichlari eng yuksak ishonchlilik 
talablariga javob berishi zarur.
Sud majlisida ishni mohiyatiga ko‘ra, ko‘rib chiqish sud 
majlisini tayinlash to‘g‘risidagi sud qarori chiqqan kundan 
boshlab, o‘n to‘rt kun ichida boshlanishi lozim (JPK ning 
405-moddasi). Sud muhokamasining tizimini quyidagicha 
tasvirlash mumkin:
Tayyorlov qismi (JPKning 428—438-moddalari) S u d
tergovi (JPKning 439—448-moddalari) Sud muzokarasi 
(JPKning 449—450-moddalari) Sudlanuvchining so ‘nggi 
so‘zi (JPKning 451-moddasi) Hukmni chiqarish va uni 
e’lon qilish (JPKning 454—473-moddalari)
Ko‘rib chiqilayotgan jinoyat protsessi bosqichlarining 
ta’kidlab o‘tilgan barcha qismlari qat’iy izchillik bilan ketma- 
ket keladi va ular yaxlit holda sudlarda ko‘rib chiqiladigan 
aksariyat ishlar uchun xosdir.
132

---

Sud muhokamasi tuzulishi uchun nafaqat uning qism 
(bosqich)larining ketm a-ket joylashishi xos, balki bu 
qismlaming har biri alohida o‘ziga xos ichki mantiqqa ham 
ega.
Bular ishonch va tantana bilan odil sudlovga berilgan sud 
muhokamasi oldiga qo‘yilgan masalalami samarali hal qilish 
uchun asos bo‘ladi.
Muayyan protsessual normalarni ko‘zda tutgan sud 
muhokamasini o‘tkazish sud majlisi qatnashchilarining, 
xususan, sudga raislik qiluvchining nutqiy odobini belgilab 
beradi.
JPK