Yuristning nutq

shohlarida qotillikning izi topildi.
Nutqning tozaligi. 
Nutqning kommunikativ sifati faqat va 
faqat adabiy til doirasida bo‘lgandagina shakllanadi, to‘laqonli 
bo‘ladi. Nutqning tozaligi deyilganda ham nutqning adabiy 
til m e’yorlariga muvofiqligi tushuniladi.
N utq madaniyati haqida gapirilganda bevosita insonning 
nutqda nome’yoriy so'zlami qo‘llamasdan, nutqning tozaligiga 
putur yetkazuvchi nuqsonlarsiz fikr ifodalashi ko‘zda tutiladi.
Nutqning tozaligini buzuvchi qusurlarga quyidagilar kiradi:
• 
Nutqda adabiy tilga xos bo‘lmagan so‘zlar, dialektizmlar, 
ya’ni shevaga oid so‘zlami qo‘llash. Dialektizmlar badiiy asar 
tilida m a’lum bir estetik vazifada — ijodkoming maqsadi va 
niyatini amalga oshirishda tasviriy vosita sifatida qo‘llansa-da, 
madaniy nutqqa soya soluvchi vositadir. Huquq-tartibot tizimida 
faoliyat ko'rsatayotgan xodimlar nutqida ham bunday holatlar 
tez-tez ko‘zga tashlanadi. Ba’zi yuristlaiimiz muloqot jarayonida 
hamon o‘z nutqini nazorat qila olmayotirlar. Shevaga oid 
so‘zlarni nutqda tez-tez q o ila sh adabiy til m e’yorining 
buzilishiga sabab bo'ladi, natijada nutqning tozaligiga putur 
yetadi. Masalan, 
kelopti, ketvotti, bordiz, yoshulli, bolish
(yostiq), garmdori (qalampir), doda, shoti, gashir
kabi.
Varvarizmlar 
— o ‘zbek adabiy tiliga o ‘zlashmagan xorijiy 
so ‘zlardir. N utqda o ‘zbek tilida m uqobili b o ‘la turib 
o ‘zlashmagan xorijiy so‘zlarni, ya’ni varvarizmlami qo‘llash 
n u tq n in g to zalig in i, sofligini buzadi. A m aliyotdagi
42

---

yuristlaming aksariyati nutqida bu holatni kuzatish mumkin. 
Masalan, 
voobshe, obshitada yashaydi, zaynit, tak (xo ‘sh deyish
o ‘rniga), obsujdat qilish kerak, pretest, uchebniy chast,
zayavleniye, akt...
Bu holat birinchidan, nutqning tozaligiga 
salbiy ta’sir etsa, ikkinchidan, ziyolining madaniy saviyasini, 
ma’naviy qiyofasini pasaytiradi.
Adiblarim iz varvarizm lardan xorijiy rasm -odatlarni 
tasvirlashda, Ba’zan chet el madaniyati oldida sajda qiluvchi 
personajlar nutqini individuallashtirishda foydalanadilar.