|
3. Bola huquqlarini ta’minlashda inson huquqlari bo‘yicha milliy
xanizmning o‘ziga xos xusutsiyatlari
Bugungi kunda O‘zb kistonda bola huquqlarini himoya qilishning k ng
institutsional m xanizmi shakllangan. Ushbu m xanizmni O‘zb kiston
spublikasi Oliy Majlisi palatalari, shuningd k, viloyat, tuman va shahar xalq
putatlari k ngashlari, O‘zb kiston R spublikasi Pr zid nti, O‘zb kiston
spublikasi Vazirlar Mahkamasi, vazirliklar, idoralar, ijroiya hokimiyatiga
qarashli boshqa davlat utzilmalari, shuningd k hokimiyatlar, sud, prokuratura
organlari, inson huquqlari bo‘yicha milliy institutlar: O‘zb kiston R spublikasi
Oliy Majlisining Inson huquqlari bo‘yicha vakili (ombudsman), Inson huquqlari
bo‘yicha O‘zb kiston R spublikasi Milliy markazi, O‘zb kiston R spublikasi
Pr zid nti huzuridagi Amaldagi qonun hujjatlari monitoringi instituti kabi davlat
organlari, shuningd k, o‘zini o‘zi boshqarish organlari, nodavlat tashkilotlari
tashkil etadi.
Bu tizimda oldingi paragraflarimizda alohida ta’kidlab o‘tilmagan institutlar,
ya’ni inson huquqlari bo‘yicha milliy institutlar hamda voyaga yetmagan ishlari
bo‘yicha maxsus komissiyalar faoliyati muhim ahamiyat kasb etadi.
Inson huquqlari bo‘yicha milliy institutlar inson huquqlari va erkinliklarini
himoya qilishning nosudlov tizimiga kiradi. O‘zb kistonda inson huquqlari
bo‘yicha milliy institutlar tizimi tarkibiga O‘zb kiston R spublikasi Oliy
Majlisining Inson huquqlari bo‘yicha vakili (ombudsman), Inson huquqlari
bo‘yicha O‘zb kiston R spublikasi Milliy markazi, O‘zb kiston R spublikasi
Pr zid nti huzuridagi Amaldagi qonun hujjatlari monitoringi institutlari kiradi.
Ularning faoliyati biz oldingi mavzularda ko‘rib chiqqan bola huquqlari bo‘yicha
xalqaro andozalar va ilg‘or xorijiy tajriba asosida tashkil etilgan va doimiy
ravishda takomillashib bormoqda. Quyida ularning huquqiy maqomi va faoliyatiga
to‘xtalib o‘tamiz.
O‘zb kiston R spublikasi Oliy Majlisining Inson huquqlari bo‘yicha vakili
(ombudsman).
360
O‘zb kiston R spublikasi Oliy Majlisi huzuridagi Inson huquqlari bo‘yicha
vakil (ombudsman) instituti O‘zb kiston R spublikasi Pr zid nti tashabbusi bilan
Oliy Majlisning birinchi s ssiyasida tashkil etildi va 1995-yil 6-mayda Oliy Majlis
qaroriga binoan, uning huzurida Vakilning inson huquqlari borasidagi vazifalarni
namunali amalga oshirishiga ko‘maklashish uchun Fuqarolarning konstitutsiyaviy
huquqlari va erkinliklariga rioya qilish komissiyasi tashkil etildi. Vakil va
Komissiya faoliyati Oliy Majlisning 1995-yil 29-avgust Qarori bilan tasdiqlangan
Oliy Majlisning Inson huquqlari bo‘yicha vakili (ombudsman) to‘g‘risidagi nizom
bilan tartibga solingan. Qayd etish lozimki, “O‘zb kiston R spublikasi Oliy
Majlisining Inson huquqlari bo‘yicha vakil (ombudsman)” atamasi odatda,
qisqartirilib, “Vakil”, “Ombudsman” nomlari bilan ham ataladi. Jahon va xorijiy
amaliyotda “Ombudsman” atamasi k ng qo‘llaniladi.
“Oliy Majlisning Inson huquqlari bo‘yicha vakili (ombudsman)
to‘g‘risida”gi qonun 1997-yilda qabul qilingan va 2004-yil 27-avgustda yangi
tahrirda qabul qilindi. O‘zb kiston R spublikasining mazkur yangi tahrirdagi
Qonunining har bir qoidasi inson huquqlari himoyasi uchun xizmat qiladi.
205
Mazkur qonun Inson huquqlari bo‘yicha vakilning huquqiy holatini, faoliyat
sohasi va tamoyillarini, shuningd k, lavozimga saylanish va ishdan bo‘shatilish
tartibini, fuqarolarning shikoyat va arizalarini ko‘rib chiqishdagi vakolatlari hamda
fuqarolarning huquqlari va erkinliklarini himoyalashdagi huquqlari va
majburiyatlarini b lgilab b radi.
O‘zb kistondagi Vakil k ng huquqiy vakolatlarga ega bo‘lib, uning faoliyati
davlat va fuqaro, jamiyat va shaxsga oid ijtimoiy munosabatlarning muhim
sohasini o‘z ichiga oladi. Hozirgi zamon jamiyatining hayoti va faoliyatining
Vakilga taaluqli bo‘lmagan birorta sohasi yo‘q, chunki inson va uning haq-
huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlari Vakilning asosiy diqqat oby kti
hisoblanadi
206
.
205
Mo’minov A., Tillabaev M. Inson huquqlari. Darslik. Mas’ul muharrir A.X.Saidov. -2-nashr. –T.: Adolat, 2013.
–B.428
206
Qarang: Dunyo ombudsmanlari. To‘plam /Mas’ul muharrir S.Rashidova. – T.: O‘zb kiston milliy
ensiklop diyasi, 2007.
361
Do'stlaringiz bilan baham: | 
