Yuristlar malakasini oshirish markazi jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti

3-bob. “Bola huquqlari” bo‘yicha xalqaro-huquqiy hujjatlar

1. Bola huquqlariga oid xalqaro normalar klassifikatsiyasi

2. Bola huquqlariga oid univ rsal xalqaro hujjatlar tavsifi

3. Bola huquqlariga oid mintaqaviy halqaro hujjatlar tavsifi

1. Bola huquqlariga oid xalqaro normalar klassifikatsiyasi

Bolalar saodati va ularning huquqlari doimo xalqaro hamjamiyat diqqat

e’tiborida bo‘lib k lgan. Oldingi bobda ko‘rib chiqqanimizd k, bola huquqlariga

oid dastlabki hujjatlar XX asrning boshlarida, 1919-yilda Xalqaro m hnat

tashkiloti tomonidan, Sanoatda ishga qabul qilish uchun eng kichik yosh

to‘g‘risidagi  5 Konv nsiya, 1924-yilda Millatlar Ligasi tomonidan Bola

huquqlari J

va d klaratsiyasi qabul qilingan edi. Shu davrdan boshlab, bolalar

huquqlari asosan qullik, bolalar m hnati, bolalar bilan savdo qilish va voyaga

yetmaganlarning pornografiyasiga qarshi choralar ko‘rish bilan ch klangan bo‘lsa,

bola huquqlari bo‘yicha xalqaro norma ijodkorlik faoliyatining rivojlanishi

oqibatida, bugungi kunda bola huquqlari bo‘yicha, uning barcha huquq va

erkinliklarini hamda maxsus huquqlarini o‘ziga aks ettirgan xalqaro huquqiy

hujjatlarning katta bazasi shakllangan. Albatta, bu hujjatlar bir birini to‘ldiradi, shu

bilan bir qatorda bir biridan farq qiladi va ularni har doim ham bir xil qabul qilish

noto‘g‘ri bo‘lar edi. Shuning uchun ham, xalqaro shartnomalar hisoblangan bu

hujjatlarning tabiati va ularning o‘ziga xos xusutsiyatlarini o‘rganishda, bu

shartnomalarni klassifikatsiyalash orqali o‘rganish maqsadga muvofiq bo‘ladi.

Odatda, xalqaro shartnomalarni quyidagi m zonlar asosida klassifikatsiyalash

qabul qilingan:

- xalqaro hujjatlarning yuridik kuchi nuqtai nazardan: umumiy nomi

ko‘proq “konv nsiya” nomi bilan ataluvchi imp rativ harakt r kasb etuvchi

hujjatlar va umumiy nomi “d klaratsiya”, “tavsiyanoma”, kabi nomlar bilan

ataluvchi tavsiyaviy xarakt rdagi hujjatlar (ammo, qayd etish k rakki, xalqaro

shartnomalarning nomlar yuqorida qayd etilgan nomlar bilan ch klanib qolmaydi);

---

64

- tartibga solinishi bo‘yicha bola huquqlarining ayrim sohalariga

bag‘ishlangan maxsus hujjatlar va bola huquqlarining barcha sohalarini qamrab

oluvchi umumiy xarakt r kasb etuvchi hujjatlar;

- a’zolik masalasi bo‘yicha, barcha davlatlarni qamrab olishni maqsad

qilgan univ rsal xalqaro shartnomalar hamda muayyan mintaqa davlatlarini

qamrab oluvchi mintaqaviy hujjatlar.