Yuristlar malakasini oshirish markazi jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti

BOLANING MYeHNAT QILISh HUQUQI KAFOLATLARI

Har bir bola o‘zining yoshi, sog‘lig‘ining holati va kasbiy

tayyorgarligiga muvofiq qonun - hujjatlarida b lgilangan tartibda

hnat qilish, faoliyat turini va kasbni erkin tanlash, adolatli m hnat

sharoitlarida ishlash huquqiga ega.

Ishga qabul qilishga o‘n olti yoshdan yo‘l qo‘yiladi.

O‘n byosh yoshga to‘lgan shaxslar ota-onasidan birining yoki

ota-onasining o‘rnini bosuvchi shaxslardan birining yozma roziligi

bilan ishga qabul qilinishi mumkin.

Bolalarni m hnatga tayyorlash uchun umumta’lim maktablari,

akad mik lits ylar va kasb-hunar koll jlarining o‘quvchilarini

ularning sog‘lig‘iga va rivojlanishiga ziyon yetkazmaydigan, ta’lim

olish jarayonini buzmaydigan yengil ishni o‘qishdan bo‘sh vaqtlarida

bajarish uchun - ular o‘n to‘rt yoshga to‘lganlaridan k yin ota-

onasidan birining yoki ota-onasining o‘rnini bosuvchi shaxslardan

birining yozma roziligi bilan ishga qabul qilishga yo‘l qo‘yiladi.

Davlat o‘n sakkiz yoshga to‘lmagan ishlovchi shaxslarga ishni

ta’lim bilan qo‘shib olib borishi uchun zarur sharoitlarni yaratib

rish va qonun - hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa choralarni

ko‘rish orqali bolaning m hnat qilish huquqi ta’minlanishini

kafolatlaydi.

---

303

“Bola huquqlarining kafolatlari to‘g‘risida”gi qonunning 20-moddasi bolalar

va m hnatga oid 5 asosiy masalani o‘z ichiga olgan.

- ularning m hnat qilish huquqi;

- n cha yoshdan m hnat qilish mumkinligi;

- qanday ishlarni qilishi mumkinligi;

- m hnat sharoitlari;

- ta’lim olish va m hnat qilish o‘rtasidasi muvozanat.

Bolalar bandligiga va ularni iqtisodiy eksplutatsiyadan himoya qilishga oid

xalqaro standartlar mavjud. Ular orasida eng muhimlari quyidagilardir: Bola

huquqlari to‘g‘risidagi Konv nsiyaning 32-moddasi va Xalqaro m hnat

tashkilotining 138-Konv nsiyasi (Ishga qabul qilish uchun minimal yosh

to‘g‘rsida) va 182- Konv nsiyasi (Bolalar m hnatining eng yomon shakllariga

barham b rish to‘g‘risida).

hnat huquqlariga oid xalqaro standartlarlarning maqsadi - bolalarni

iqtisodiy ekspluatatsiyadan va ularnig hayotiga tahdid soladigan, ularning jismoniy

va aqliy rivojlanishiga zarar yetkazadigan yoki ular ta’lim olishi uchun to‘sqinlik

qiladigan ishlardan himoya qilish. E’tirof etilganki, bola qancha ko‘p o‘qisa,

shunchali hayotida ko‘proq imkoniyatlar ega bo‘ladi. To‘liq bandlik asosida

ishlashdan avval bola kamida majburiy ta’lim olishi k rak. Bu nafaqat bola uchun,

butun jamiyat uchun ham foydali bo‘ladi, chunki u ta’lim olgan aholidan iborat

bo‘ladi.

hnat qilish huquqi

Inson huquqlari umumjahon d klaratsiyasining 23-

moddasida va Iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy huquqlar to‘g‘risidagi xalqaro

paktning 6-moddasida o‘z aksini topgan. Biroq xalqaro standartlar bolaning ishlash

huquqini qullab-quvatlamaydi. Bola huquqlari to‘g‘risidagi konv nsiya bolaning

ishlash huquqini e’tirof etmaydi, l kin uning sog‘lig‘iga, jismoniy, aqliy, ruhiy,

ma’naviy va ijtimoiy kamolot topishiga xavfli bo‘lgan barcha ishlardan himoya

---

304

qilinishga bo‘lgan huquqini aks etadi.

“Bola huquqlarining kafolatlari to‘g‘risida”gi qonunning mazkur moddasi va

hnat kod ksining 246-moddasida bolaning ishga bo‘lgan huquqi ko‘rib

chiqilgan. Biroq, 20-moddada bolaning ushbu huquqi bolaning yoshi va u qilishi

mumkin bo‘lgan ish turlari bilan ch klab qo‘ygan.