Yuristlar malakasini oshirish markazi jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti

Bolaning vasiylik va homiylik organlari, prokuror va sud tomonidan

himoya qilinish huquqi.

Qonunchilikda b lgilangan hollarda bolaning huquqlari,

erkinliklari, qonuniy manfaatlarining himoya qilinishi nafaqat ota onasi va ularning

o‘rnini bosuvchi shaxslar tomonidan, shuningd k vasiylik va homiylik organlari,

prokuror va sud tomonidan amalga oshiriladi.

---

243

O‘zb kiston R spublikasining 2014-yildagi “Vasiylik va homiylik

to‘g‘risida”gi Qonuniga binoan alohida g‘amxo‘rlikka, shuningd k o‘z huquqlari,

erkinliklari va qonuniy manfaatlari himoya qilinishiga muhtoj bo‘lgan yetim

bolalar va ota-onasining qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalar, ota-onalik

huquqidan mahrum etilmagan ota-onasi bo‘lgan hamda bolalarning hayoti yoki

sog‘lig‘iga b vosita tahdid tug‘dirayotgan yoki ularning ta’minoti, tarbiya va

ta’lim olishiga doir talablarga javob b rmaydigan sharoitda yashayotgan bolalarga,

ularga ta’minot, tarbiya va ta’lim b rish, ularning mulkiy va shaxsiy nomulkiy

huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish vasiylik va homiylik organlari

tomonidan amalga oshiriladi.

O‘zb kiston R spublikasi Oila kod ksiga binoan, bolaning huquqlari

quyidagi hollarda vasiylik va homiylik organlari tomonidan amalga oshiriladi:

-

Ota-ona bolani tarbiyalash bo‘yicha o‘z majburiyatlarini bajarmagada

yohud ota onalik huquqlaridan suist ’mol qilganda (67-modda);

-

 Ota-ona o‘rtasida bolaning ismi va familiyasini o‘zgartirish bo‘yicha

nizo bo‘lganda (70-modda);

-

Bola voyaga yetmagan ota ona tomonidan tarbiyalanayotganda (72-

modda);

-

Ota-ona va bola manfaatlari o‘rtasida qarama-qarshilik bo‘lganda (74-

modda);

-

Ota va ona o‘rtasida bolaning ta’lim tarbiyasiga oid masalalar

bo‘yicha k lishmovchilik mavjud bo‘lsa (75-modda);

-

Ota - ona bola yaqin qarindoshlari bilan ko‘rishish huquqini rad etsa

(77-modda);

-

Ota - onalik huquqlaridan mahrum etilsa (80-modda) va hokazo.

Oila kod ksining 148-moddasiga binoan, ota-ona vafot etganda, ota onalik

huquqidan mahrum etilganda, ularning ota - onalik huquqi ch klanda, ular

muomalaga layoqatsiz d b topilganda kasal bo‘lganda, uzoq muddat bo‘lmaganda,

ota-ona bolalarni tarbiyalash yoki ularning huquq va manfaatlarini himoya

qilishdan bo‘yin tovlaganda shu jumladan ota - ona tarbiya, davolash, aholini

---

244

ijtimoiy himoyalash muassasalarini va shunga o‘xshash boshqa muassasalardagi

bolasini olishdan bosh tortganda, shuningd k ota-ona qaramog‘idan mahrum

bo‘lgan boshqa hollarda bolalarning huquq va manfatlarini himoya qilish vasiylik

va homiylik organlari zimmasiga yuklatiladi.

Prokuror bola huquqlarini himoya qilishda quyidagi holatlarda ishtirok etadi:

Ota-onalik huquqlaridan mahrum etish bo‘yicha ishlar (80-modda); ota onalik

huquqlarini tiklash to‘g‘risidagi ishlar (82-modda); ota-onalik huquqlarini ch klash

to‘g‘risidagi ishlar (83-modda); farzandlikka olishni b kor qilish to‘g‘risidagi ishlar

(170-modda) sudda ko‘rib chiqilganda va hokazo.

Oila kod ksining 67-moddasiga binoan, bola o‘z huquqi va qonuniy

manfaatlarini himoya qilish huquqiga ega. Bolaning huquqi va qonuniy manfaatlarini

himoya qilish uning ota-onasi (ularning o‘rnini bosuvchi shaxslar), ushbu Oila

kod ksida nazarda tutilgan hollarda esa vasiylik va homiylik organi, prokuror va sud

tomonidan amalga oshiriladi.

Voyaga yetmagan bola qonunga muvofiq to‘la muomala layoqatiga ega d b

e’tirof etilsa, u o‘z huquq va majburiyatlarini, shu jumladan, himoya huquqini

mustaqil amalga oshirishga haqlidir.

Bola ota-ona (ularning o‘rnini bosuvchi shaxslar) tomonidan qilinadigan

suiist ’molliklardan himoyalanish huquqiga ega. Bolaning huquq va qonuniy

manfaatlari buzilganda, shu jumladan,, ota-ona (ulardan biri) bolani tarbiyalash va

ta’lim b rish bo‘yicha o‘z majburiyatlarini bajarmagan yoki lozim darajada

bajarmaganda yoxud ota-onalik huquqlarini suiist ’mol qilganda bola o‘z huquq va

qonuniy manfaatlari himoya qilinishini so‘rab, vasiylik va homiylik organiga, o‘n

to‘rt yoshga to‘lgandan k yin esa, mustaqil ravishda sudga murojaat qilish huquqiga

ega.