|
Ekspluatatsiyaning barcha shakllaridan himoya qilinish huquqi.
Davlat
bolani ekspluatatsiyaning barcha shakllaridan jumladan jismoniy, ruhiy va
shahvoniy zo‘ravonlikdan himoya qilinio‘ini amalga oshiradi. Ko‘rsatilgan
huquqlarni himoya qilinishining huquqiy asosini O‘zb kiston R spubliksi
Konstitutsiyasi, M hnat kod ksi, “Odam savdosiga qarshi kurashish to‘g‘risida”gi
qonun, Jinoyat kod ksi tashkil etadi.
O‘zb kiston R spublikasi Konstitutsiyasining 37-moddasiga binoan, har bir
shaxs m hnat qilish, erkin kasb tanlash, adolatli m hnat sharoitlarida ishlash va
qonunda ko‘rsatilgan tartibda ishsizlikdan himoyalanish huquqiga egadir. Sud
hukmi bilan tayinlangan jazoni o‘tash tartibidan yoki qonunda ko‘rsatilgan boshqa
hollardan tashqari majburiy m hnat taqiqlanadi.
Bola huquqlari to‘risidagi konv nsiyaning 32-moddasi quyidagicha d yilgan:
1. Ishtirokchi-davlatlar bolaning iqtisodiy ekspluatatsiyadan hamda uning
sog‘lig‘i uchun xavf-xatar yetkazishi mumkin bo‘lgan yoki ta’lim olishiga
to‘sqinlik qiladigan yohud sog‘lig‘i, jismoniy, aqliy, ma’naviy, ahloqiy va ijtimoiy
233
rivojlanishiga zarar k ltiradigan har qanday ishlardan himoya qilinish huquqini
e’tirof etadilar.
2. Ishtirokchi-davlatlar ushbu moddaning amalga oshirilishini ta’minlash
uchun qonuniy, ma’muriy va ijtimoiy, shuningd k, ta’lim sohasidagi chora-
tadbirlarni ko‘radilar. Ana shu maqsadlarda, boshqa xalqaro hujjatlarning t gishli
qoidalariga amal qilgan holda, ishtirokchi-davlatlar, jumladan:
a) ishga qabul qilish uchun eng kichik yosh yoki eng kichik yoshlarni
lgilab qo‘yadilar;
b) kundalik vaqtdagi ishning muddati va m hnat sharoitiga doir zarur
talablarni aniqlaydilar;
s) ushbu moddaning samarali amalga oshirilishini ta’minlash uchun jazoning
gishli turlari yoki boshqa sanksiyalarni ko‘zda tutadilar.
Bola huquqlari bo‘yicha Qo‘mita ushbu modda bolaning iqtisodiy
ekspluatatsiyadan hamda uning sog‘lig‘i uchun xavf-xatar yetkazishi mumkin
bo‘lgan yoki ta’lim olishiga to‘sqinlik qiladigan yohud sog‘lig‘i, jismoniy, aqliy,
ma’naviy, ahloqiy va ijtimoiy rivojlanishiga zarar k ltiradigan har qanday
ishlardan himoya qilinish huquqiga t gishli d b hisoblaydi. Bu qoidalar aniq
bolaning to‘liq va uyg‘unlikda rivojlanishining va uning asosiy huquqlarini,
jumladan ta’lim olish, sog‘liq, bo‘sh vaqt, dam olishga bo‘lgan huquqlarini hurmat
qilinishininig ahamiyatini ta’kidlaydi. Shuning uchun, bu huquqlarni ta’minlash
uchun bola huquqlariga k ng qamrovli yondashuv k rak.
Ishtirokchi - davlatlar bolalarni ularga xavf tug‘diradigan yoki zarar
yetkazadigan, ekspluatatsiya qilinishiga olib k ladigan vaziyatlarga jalb qilinishiga
barxam b rishi uchun ishlayetgan bolalarni samarali himoya qilish uchun, bunday
faoliyatdan jabrlangan bolalarni jismoniy va ruhiy tiklanishini, ijtimoiy
int gratsiyasini ta’minlash uchun barcha zarur bo‘lgan huquqiy, ma’muriy,
ijtimoiy va ta’lim sohasida choralar ko‘rishi shart. Ular t gishli xalqaro hujjatlarda,
jumladan XMT tomonidan qabul qilingan hujjatlarda ko‘zda tutilgan standartlarni
e’tiborga olishi k rak va ularga amal qilgan holda ishga qabul qilish uchun eng
234
kichik yosh yoki eng kichik yoshlarni, kundalik vaqtdagi ishning muddati va
hnat sharoitiga doir zarur talablarni, jazoning t gishli turlari yoki boshqa
sanksiyalarni b lgilab qo‘yishi k rak.
O‘zb kiston qonun hujjatlarida Fuqarolik va siyosiy huquqlar to‘g‘risidagi
xalqaro paktning, XMTning “Majburiy m hnat” va “Majburiy m hnatga barham
rish to‘g‘risida”gi konv nsiyalarining qoidalari aks etilgan.
O‘zb kiston R spublikasi M hnat kod ksining 7-moddasiga binoan,
majburiy m hnat ya’ni biron bir jazoni qo‘llash bilan tahdid qilish (jumladan
hnat intizomini saqlash vositasi tariqasida) orqali ish bajarishga majburlash
taqiqlanadi.
O‘zb kiston 2008-yili ratifikatsiya qilgan XMTnig 1999-yilgi “Bolalar
hnatining eng yomon shakllariga barham b rish to‘g‘risida”gi konv nsiyasiga
binoan “bolalar m hnatining eng yomon shakllari” atamasi quyidagilarni qamrab
oladi:
a) qullikning barcha shakllari yoki qullikka o‘xshash amaliyot, masalan,
bolalarni sotish va ularning traffiki, qarz asosidagi qaramlik va kr postnoy tob lik,
shuningd k zo‘raki yoki majburiy m hnat, shu jumladan,, bolalardan qurolli
mojarolarda foydalanish uchun ularni zo‘rlab yoki majburlab jalb qilish;
b) fohishabozlik bilan shug‘ullanish, pornografiya mahsulotlari tayyorlash
yoki pornografik tomoshalarda ishtirok etish uchun boladan foydalanish, uni
yollash yoki uni taklif qilish;
s) qonunga xilof faoliyat bilan shug‘ullanish uchun, xususan, t gishli
xalqaro shartnomalarda b lgilangani kabi, narkotiklar tayyorlash va sotish uchun
boladan foydalanish, uni yollash yoki uni taklif qilish;
d) bajarish xusutsiyatlari yoki sharoitiga ko‘ra bolalar sog‘lig‘i, xavfsizligi
va ma’naviyatiga ziyon yetkazishi mumkin bo‘lgan ishlar.
O‘zining ekstr mal shakllarida – bolalarni qulga aylantirish, oilalaridan
ajratish, ularning hayotiga va sog‘lig‘iga xavf tug‘dirish va yoshligidan katta
shahar ko‘chalarida mustaqil hayot k chirishga majbur qilish.
235
O‘zb kiston hukumati tomonidan bolalar m hnatining eng yomon
shakllariga barham b rish borasida qator qarorlar va ularni amalga oshirish uchun
chora-tadbirlar r jalari qabul qilingan. Jumladan, XMTning O‘zb kiston
spublikasi tomonidan ratifikatsiya qilingan konv nsiyalarini amalga oshirishni
davom ettirish, majburiy m hnatga yo‘l qo‘ymaslik, shuningd k, bolalar
hnatining eng yomon shakllari qo‘llanilishining oldini olish bo‘yicha qonun
hujjatlarini takomillashtirish va qo‘shimcha chora-tadbirlar ko‘rish maqsadida
Vazirlar Mahkamasining 2014-yil 27-mayda “Xalqaro m hnat tashkiloti
(XMT)ning O‘zb kiston R spublikasi tomonidan ratifikatsiya qilingan
konv nsiyalarini 2014-2016-yillarda amalga oshirishga doir qo‘shimcha chora-
tadbirlar to‘g‘risida”gi qarori qabul qilingan.
Unga ko‘ra, Xalqaro m hnat tashkiloti(XMT)ning O‘zb kiston R spublikasi
tomonidan ratifikatsiya qilingan konv nsiyalarini 2014-2016-yillarda amalga
oshirishga doir qo‘shimcha tadbirlar kompl ksi ishlab chiqilgan.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
