Yuridika” fakultetí “

ÓZBEKÍSTAN RESPUBLÍKASI JOQARI HÁM ORTA ARNAWLI BÍLÍMLENDÍRÍW MÍNÍSTRLÍGI
BERDAQ ATINDAǴI QARAQLPAQ MÁMLEKETLÍK UNIVERSITETÍ
“Yuridika” FAKULTETÍ “ Milliy ideya,ruwxiyliq tiykarlari hám huqiq ” TÁLÍM BAǴDARI III ^-KURS STUDENTÍ Doshekeeva Nargiza NIŃ “Salıq hám salıqqa tartıw ” PÁNÍNEN

ÓZ BETINSHE JUMISI

TEMA:

ORINLAǴAN: ________ Doshekeeva.N

QABILLAǴAN: ________ Egamberdieva.S

NO’KIS-2021 JIL

KIRISIW
Mámlekette alıp barılıp atırǵan keń qamtılǵan ekonomikalıq reformalardi ámelge asırıwda da’slep salıq siyasatın jáne de jetilistiriw, salıqlardin’ túrleri hám olardin’ ámel qılıw mexanizmin ápiwayılastırıw zárúrli máseleler- dep esaplanadı.
Bazar ekonomikasına o'tıw sharayatında Salıqlardın’ obektiv za'ru'rligin eki jag'day: Birinshiden, ma'mlekettin' bir qatar waziypaları qarji menen ta'miyinlew za'ru'rligi; Ekinshiden, bazar ekonomikasının' nızam ha'm printsipleri menen ko'rsetıw mu'mkin.
Salıqlar ma'jbu'riy to'lemlerdı sa'wlelendıriwshi pul qatnasıqların bildıredı.
Salıqlar, jiyimlar, bajılar ha'm basqa da to'lemlerdın’ esabinan ma'mleketlik finans resursları payda boladı.
Ma'mlekettin' payda bolıwı Salıqlar menen tig'iz baylanısta boladı, sebebi eldın’ ekonomikalıq g'a'rezsizliginin' tiykarg'ı qarji deregi bolıp Salıqlardı o'ndiriwden tu'setug'ın tu'simler esaplanadı. Salıqlar ma'mleketlik byudjettın' da'ramatların qurawshı tiykarg'ı derek ha'm ekonomikanı basqarıwshı a'hmiyetli qural esaplanadı.
2005-jıldıń 28-yanvarında mámleketimiz Prezidenti I. Karimov Joqarı Jıynalıstıń Nızamshılıq palatası hám Senatinin’ qospa májilisinde mámleketimizde alıp barılıp atırǵan reformalarǵa hár tárepleme toqtalıp, 2005-jılda ekonomikalıq reformalardi ámelge asırıwdıń eń zárúrli ústin turatuǵın wazıypalarin belgilep berdi. Mámleketimizde salıq siyasatın jáne de jetilistiriw zárúrligi de zárúrli ústin turatuǵın wazipalardan biri retinde tán alıw etildi. Mámleketimiz basshısı óz lekciyalarında salıq tólewshilerge salıqqa tartıw sistemasında qosımsha jeńillikler hám preferenciyalar beriw, salıqlami unifikaciya qılıw, salıq jugin jeńillestiriw, salıq nızamshılıǵınıń turaqlılıǵındı támiyinlew hám de bul jóneliste aldıńǵı mámleketler unamlı tájiriybelerinen paydalanis wkerekligin aytıp ótken edi. Bunnan tısqarı, mámleket Prezidenti «... reformalardi tereńlestiriw, iqtisodiyot, salıq byudjet siyasatın jáne de erkinlestiriw, bazar infratuzilmasini jedel rawajlandırıw» tiykarǵı ústin turatuǵın jo’nelislerden biri ekenligin taǵı bir bar aytıp ótti.

Salıq tu'sinigi - ekonomikalıq qatnasıqlarda negizgi orındı iyeleydı. Joqarıda keltirilgen anıqlamalardı talqilay o’tip to'mendegi lerdı aytıw mu'mkin:

• Salıqlardı belgilew huquqi tek g'ana ma'mlekettin' nızam shig'arıwshı joqarg'ı organi - parlamentke beriledı;
• Salıqtı mu'lk ha'm da'ramat iyesi to'leydı;
• Salıq to'lew ma'jbu'riy xarakterge iye.
Demek, Salıqlar - byudjetke tu'setug'ın pul ha'm nı zamda belgilengen ma'jbu'riy qatnasıqlar bolıp, olar Oliy Majılis tas tıyıqlag'an nizamlar ha'm de normativ hu'jjetler menen ta'miyinlenedı.
Solay eken, Salıqlardı to'lemewge, Salıq obektin jasırıwg'a, Salıq summasın kemeytirip ko'rsetıwge hesh bir yuridıkalıq ha'm fi zikalıq ta'reptın' haqı joq.
Hesh bir ja'miyetti yamasa ma'mleketti Salıq sistem asisiz ko'z aldımızg'a keltiriw mu'mkin emes. Sebebi Salıqlar ma'mleketlik byudjet da'ramatların qa'liplestiriwdın’ birden - bir tiykarg'ı quralı bo lıp qalmastan, ba'lkim:
• O'nim islep shig'arıwdın’ ko'lemin ko'beyttiriwge;
• investitsiyalardı ekonomikag'a tartıwdı xoshametlewge;
• ba'sekige shidamlı o'nimnin' u'lesın ko'beyttiriwge;
• kishi biznesti ha'm bazar infrastrukturasın rawajla ndırıwg'a;
• ulıwma ma'mleketlik talaplardı qanaatlandırıwg'a xi zmet etedı. Bazar ekonomikası sharayatında ma'mleket o'zinin' ishki h a'm sırtqı waziypaların, yag'niy ha'r qiylı ekonomikalıq, sotsiallıq ha'm siyasiy il ajlardı a'melge asırıw ushın za'ru'r bolg'an qarjılardın’ tiykarg'i bo'legin Salıqlar ar qalı toplaydı. Salıqlar respublikalıq
qonun-qoidalari bilan ha'm jergilikli byudjetler da'ramatların qa'liplest iredı, ma'mlekettin' sotsiallıq bag'darlamaları ushın jumsalatug'ın qarjılardın’ ne gizin jaratadı, baha belgilewge ta'sir ko'rsetedı. Xalıqtın' turmıs da'rejesın ta'r tipke salıp turadı, Salıqlar arqalı beriletug'ın jen'illikler ja'rdeminde xalıqtın' kem ta'miyinlengen qatlamların sotsiallıq jaqtan qorg'awg'a ja'rdem beredı.