“Yupqa qatlamlar fizikasi va texnologiyaSI”

Tayanch so’zlar:
Plyonkaning tarkibi, yuza morfologiyasi, kristall tuzilish, plyonkaning elektron tuzilishi, neytral atomlar, fotonlar, elektronlar, fononlar, ionlar, neytral atomlar oqimi, yuza osti qatlamlar, hajm elektronlari, elektronlar emissiyasi, oje-elektron spektroskopiya, ikkilamchi ionlarning masspektroskopiyasi, elementar tarkib, kimyoviy tarkib, sifatiy analiz, miqdoriy tashxis, rastrli elektron mikroskopiya, replikasion va transmission mikroskopiya, kichik energiyali elektronlarning difraksiyasi, katta energiyali elektronlarning difraksiyasi, fotoelektron spektroskopiya, infraqizil nurlar, ultrabinafsha nurlar, rentgen nurlar, ko’zga ko’rinadigan nurlar, akseptor sathlar, donor sathlar, elastik qaytgan elektronlar, noelastik qaytgan elektronlar, xarakterli energiyasini yo’qotgan elektronlar.
Savollar

1. 
   Yupqa qatlamlarni o’rganish usullari.
   
2. 
   Plyonkaning tarkibini o’rganish usullari.
   
3. 
   Plyonkaning yuzasi morfologiyasi va kristall tuzilishini o’rganish usullari.
   
4. 
   Plyonkaning elektron tuzilishini o’rganish usullari.
   
5. 
   Fotoelektron spektroskopiya nima?
   
6. 
   Elastik qaytgan elektronlarning spektroskopiyasini tushuntiring.
   
7. 
   Noelastik qaytgan elektronlarning spektroskopiyasini tushuntiring.
   
8. 
   Yupqa qatlamlarni o’rganish deganda nimani tushunasiz?
   

Adabiyotlar:
1. IIq 58-93
2. 37-65
14-ma’ruza


Reja

1. 
   Oje-elektronlarning spektroskopiyasi.
   
2. 
   Qattiq jismning elektron tuzilishi.
   
3. 
   Elektron sathlarining belgilanashi.
   

OJE-ELEKTRONLARNING SPEKTROSKOPIYaSI
OES keyingi paytlarda qattiq jism sirtlarining kimyoviy tarkibini tahlil qilishda eng ko’p tarqalgan usullardan biri bo’lib qoldi. Bu usulning asosiy afzalliklari quyidagilardan iborat: qalinligi 5¸20 E bo’lgan yuza qatlamlari katta aniqlik bilan juda tez (bir necha minut) fursatda tahlil qila oladi. Mendeleev jadvalidagi (N va Ne dan boshqa) hamma elementlar to’g’risida miqdoriy ma’lumot bera olishi bilan birgalikda, atomlar orasidagi kimyoviy bog’lanishlarni ham aniqlash imkonini beradi.
H ozirgi paytda OES faqatgina ilmiy izlanishlardagina emas, balki standart analiz metodi sifatida elektron asbobsozlikda keng qo’llanilmoqda. U ayniqsa yarim o’tkazgichlar texnologiyasida, metalshunoslikda, katalizda, mineralogiyada va foydali qazilmalarni analiz qilishda, kristallarni o’stirishda keng qo’llanilmoqda.
OES bilan bir paytda yuzalarni ionlar yordamida emirish usulini qo’llab jismlarning yuza osti qatlamlarini (hajmini) ham tahlil qilish mumkin.
OES metodning yaratilishi, printsipi, turlari, imkoniyatlari va olingan natijalar to’g’risida rus va ingliz tillarida juda ko’p ilmiy monografiya va maqolalar e’lon qilingan. Biz bu erda faqatgina oje-protsess, EOS metodining printsiplari va qurilmalar to’g’risida qisqacha to’xtalib o’tamiz.