Юқори ҳароратли Технологик жараёнлар ва қурилмалар ўбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги томонидан «Иссиқлик энергетикаси»

Шахтали печлар.

Шахтали печнинг ишчи бушлиғи туғри бурчакли, думалоқ, чузиқ доира шаклидаги кесимга эга булган шахтадан иборат. Темир рудасидан чуян эритувчи вагранкалар ва бошқалар шахтали печлар туркумига киради.

Иситиш (иссиқликни ҳосил қилиш) буйича шахтали печлар ағдарма ва ташқи утхонали турларга булинади. Домна печи ағдарма печларнинг ёрқин мисоли була олади. Ағдарма печларда ёқилғи сифатида кокс (домна печлари) ёки антрацит-бошқа шахтали печларда ишлатилади. Хом-ашё ва ёқилғи қатлам куринишида навбатма-навбат юкланади. Печнинг кесими буйича ёқилғи ва хом-ашёнинг бир текисда тақсимланган булиши жуда муҳимдир.
Материал ва ёқилғини печга юклаш учун ягона механизм-дан фойдаланилади.
Ағдарма турдаги печларнинг ишчи бушлиғида материални иситиш билан бирга ёқилғини газлаштириш жараёни ҳам юз беради. Оксидлардан бирламчи моддаларни тиклаш ишлари амалга ошириладиган печларда (масалан, рудадан темир тикланадиган домна печларида) бу жараён зарурдир. Домна гази чанглардан тозалангандан сунг, қозон ва печлар учун ёқилғи сифатида фойдаланилади. Чуян эритиш вагранкалари ва бошқа ағдарма печларининг газлари жуда паст ёниш иссиқлигига эга булиб, улардан фойдаланиш анча мураккабдир.
Одатда боғловчи ва утга чидамли материалларни тоблаш (пишириш) учун қулланиладиган печлар ташқи утхоналар билан жиҳозланади; бундай утхоналарда учувчан моддаларни куп миқдорда ҳосил қилувчи ёқилғилар (торф, қўнғир кўмир ва бошқалар) ёқилади.
1-3 расмда доломитни тоблаш (пишириш) учун ишлатиладиган шахтали печ курсатилган. У ағдарма турдаги печ булиб, унда кокс билан антрацитнинг аралашмаси ёқилади. Шахта қалин темир қобиғига эга, у ички томондан утга чидамли шамот ва магнезит ғиштлари билан футеровка қилинган. Материал билан ёқилғи махсус юк кутариш механизми ёрдамида юклаш аппаратига ва ундан кейин печнинг ишчи бушлиғига узатилади. Газлар шахтадан атмосферага чиқарилади. Булакли хом доломит ва ёқилғи бир текис қатламлар ҳолида юкланади, бунда уч ҳажм хом-ашё ва бир ҳажм ёқилғи сарфланади Доломитни тоблаш (пишириш) ҳарорати 1600-1700⁰С га ва чиқиб кетувчи газларнинг ҳарорати 250-300⁰С га тенг. Ёқилғининг ёниши учун зарур булган ҳаво вентилятор ёрдамида печнинг пастки қисмида жойлашган панжара остига берилади, бу ерда у совиётган материалнинг иссиқлиги ҳисобига 350-400⁰С гача исийди ва ундан кейин юқори ҳароратли булимига утади. Юқорига йуналган тутун газлари пастга тушаётган материалга узининг физик иссиқлигини беради. Печнинг камчилиги ёқилғининг қисман газга айланиши (газификация) натижасида ҳосил бўладиган ва ёниб улгурмайдиган газлар (асосан, карбон оксиди) билан иссиқликнинг йўқотилишидан иборат.



1-3 расм.Доламитни пиширишга мўлжалланган шахтали печ.
1- ишчи бўшлиғи; 2-юклаш мосламаси; 3-маҳсулотни чиқариш; 4-юритгич;5-транспортер; 6-ҳавони ҳайдаш қурилмаси; 7-тутун қувури (мўри).