Yulduz to`dalarini tadqiq etish

1.2. Sharsimon yulduz to`dalari.

Sharsimon yulduz to`dalari (SHYUT) - avval boshdanoq o`ziga xos tashqi ko`rinishiga ko`ra galaktika ob`ektlarining alohida turkumi sifatida ajratilgan. (1.2.1-rasm). SHYUT yulduzlari qariyib sferik (aniqrog’i, kam siqilgan, sferoidal) hajmni egallaydi, shu sababli yulduzlarning fazoviy kontsentratsiyasi uning to`dalashuv markazidan periferiyasi(tashqi cheti)ga tomon keskin kamayadi. Yulduz to`dalari SHYUTga tashqi ko`rinishiga ko`ra emas, balki yulduz tarkibiga, ya`ni ularning Gershprung- Ressel diagrammasi bo`yicha xarakterli ko`rinishi, shu bilan bog’liq SHYUT turkumiga tarqoq yulduz to`dalaridan ko`rinishi bilan deyarli farq qilib bo`lmaydigan ba`zi ob`ektlar kiritilgan. eng yulduzga “boy” SHYUT dagi yulduzlar soni bir necha yuz ming bilan, markaziy qismidagi yulduzlarning 1pk<sup>3</sup>da kontsentratsiyasi esa, bir necha ming va hattoki yuz mingta yulduzlar bilan o`lchanadi. (Quyosh atrofidagi yulduzlar fazoviy kontsentratsiyasi 1pk³da atigi 0,13 ta yulduzni tashkil etadi). eng “qashshoq” SHYUT lari “boy ”SHYUT lariga qaraganda yulduzlar taxminan 2 tartib kam songa ega bo`ladi. SHYUT larining og’irligi ga teng.

SHYUTda har xil turdagi o`zgaruvchan yulduzlar uchraydi. eng ko`p sondagi yulduzlar Liraning RR tipidagi o`zgaruvchan yulduzlari, shuningdek, Galaktikaning sferik tashkil etuvchilari bo`lgan uzoq davrli sefeidalar (Hulkar yulduzining W tipi) Kit Dunyolari va boshqalar. O`zgaruvchan yulduzlar asosiy tiplarining nur sochishi ma`lum bo`lib, bu SHYUT gacha bo`lgan masofani aniqlashga imkon berib, bu esa yulduzlar evolyutsiya nazariyasi qoidalari asosida SHYUT larining yulduz tarkibi haqida va ularning Galaktikadagi o`rniga oid ma`lumotlarni aniqlash uchun zarur [4].