Юлдашeв А. Сирожиддинов И. Хусаинов М

 
 

---

179 
X БОБ. КОРХОНАЛАР ЎРТАСИДАГИ ЎЗАРО ҲИСОБ-КИТОБ 
ШАКЛЛАРИ 
 
 
10.1. Хўжалик субъектлари ўртасида ўзаро ҳисоб-китоб шакллари 
Ўзбекистон Республикасида юридик шахслар ўртасидаги ўзаро ҳисоб-
китоблар нақд пулсиз шаклда олиб борилади. Нақд пулсиз ҳисоб-китоблар 
банкдаги ҳисобларда ёзувлар йўли билан пул маблағларини тўловчи 
ҳисобидан олувчи ҳисобига ўтказилишини билдиради. Нақд пулсиз ҳисоб-
китоблар ўзининг қатор афзалликларига кўра ҳозирги замон иқтисодиетида 
белгиловчи ўринни эгаллайди. Бундай ҳисоб-китобларда муомала
харажатлари кескин камайишига эришилади, ҳисоб-китоблар банк орқали 
амалга оширилиши давлат томонидан иқтисодиет тартибга солиниши ва 
назорат қилинишига қулайлик яратади, ҳисоб-китоблар ошкоралиги 
ҳаракатланаетган пул маблағлари ҳалол ишлаб топилганлигининг ўзига хос 
кафолати бўлиб хизмат қилади. Ҳозирги электрон-ҳисоблаш воситалари 
қўлланиши билан ҳисоб-китобларни бажариш тезлиги ҳам ортади. 
Банкдаги ҳисобни очишда банк билан корхона ўртасида ҳисоб-китоб-
касса хизмати кўрсатиш тўғрисида шартнома тузилади. Шартномага биноан 
банк ўз зиммасига мавжуд қонунчиликка мувофиқ равишда комплекс ҳисоб-
китоб-касса хизмати кўрсатиш, пул маблағлари мижоз ҳисобида дахлсиз 
сақланишини таъминлаш ва уларни мижознинг биринчи талабидаёқ 
мижозга қайтариш, мижознинг тижорат сирини сақлаш мажбуриятларини 
олади. Мижоз ўз зиммасига норматив ҳужжатлар талабларига риоя қилиш, 
ўз барча пул маблағларини банкда сақлаш, касса операциялари тартибларига 
риоя қилиш, банк билан келишилган муддатларда бухгалтерия ва статистика 
ҳисоботларини, ҳукумат томонидан банкка юкланган вазифалар адо 
этилиши учун зарур бошқа маълумотларни етказиб бериш, банкни ўзининг 
ҳуқуқий-ташкилий мақомидаги ўзгаришлардан хабардор қилиш ва бошқа 
мажбуриятларни олади. 
Шартномада банк мижозга кўрсатадиган хизмат турлари бўйича 
хизмат ҳақи қиймати ва олиниш тартиби, томонлар ўз мажбуриятларини 
бажармаган ҳоллардаги моддий жавобгарлик, келишмовчиликларни ҳал
этиши тартиби, шартноманинг амал қилиши муддатлари ва бошқа шартлар 
акс эттирилади. 
Ўзбекистон Республикаси