Юлдашeв А. Сирожиддинов И. Хусаинов М

Молиявий менежмент фаолиятининг тури сифатида 2 та йирик 
соҳани кўриш мумкин: 
-субъектнинг раҳбарияти томонидан қарорлар асосида молиявий 
ресурслар ва капиталларни бошқаришни ўз ичига олувчи ички хўжалик 
фаолияти; 
-корхона ва бошқа хўжалик субъектлари ўртасидаги молиявий 
муносабатларни ўрнатиш жараёнида амалга ошириладиган молиявий 
ресурслар ва капиталларни бошқаришнинг ташқи жараёни.
Бошқарув тизими бошқарилаётган объектларга зарурий таъсирини 
таъминлайди. Бошқарув фаолияти одатда ташкилотнинг маъсул шахслари 
ўртасида ва махсус бўғинлари ўртасида тақсимланади. Бошқарув 
тизимининг бўғинлари чизиқли, функцинал, чизиқли – функционал, 
функционал- чизиқли ва бошқа турли комбинацияларда бўлиши мумкин.
Молиявий бошқарувнинг замонавий тизими ҳисобланган молиявий 
менежментнинг асосий мақсади иқтисодий субъектлар ўртасида ўзаро 
ижтимоий адолатлилик тамойиллари асосида иқтисодий манфаатларнинг 
тақсимотига эришиш ҳисобланади. 
Молиявий менежментнинг муҳим услубий асоси сифатида уни ташкил 
қилишнинг умумий тамойилларини аниқлаб олиш ҳисобланади. Бу ўз 
навбатида молиявий менеджментнинг ҳаракат фаолиятини аниқлаб олиш 
учун, уни амал қилишини умумий мезонларини аниқлаб олиш учун зарур 
ҳисобланади. Шуни ҳисобга олиш керакки, молиявий менежмент 
субъектларнинг ички доирасида эмас, балки доимий равишда бюджет, 
бюджетдан ташқари фондлар, банклар ва бошқа кредиторлар, молия кредит 
муассалалари, институционал инвесторларнинг ўзаро муносабатларида ҳам 
акс этади.
Айрим 
ҳолларда, 
молиявий 
менежмент, 
режалаштириш, 
рағбатлантириш, 
алоҳида 
элементларнинг 
ўзаро 
мувофиқлиги, 
вариативлиги, мақсадли йўналтирилганлиги кабиларни ўз ичига олувчи 
бошқарувни ташкил қилишнинг умумий тамойиллари билан ҳам бирининг 
таъсир доирасида бўлади. Албатта биз таъкидлаганимиздек, молиявий 
менежмент тизимининг шаклланиши хўжалик субъектларининг иқтисодий 
мустақиллиги яъни тадбиркорлик фаолиятининг кенг имкониятларини 

---

22 
шаклланиши билан белгиланади. Бунда, бюджет билан ўзаро солиқли 
муносабатлар тизимининг шаклланиши, субъектлар асосий ва айланма 
маблағларни шакллантиришда кредит ва инвестицион усулларнинг 
шаклланиши, 
бозор 
механизмлари 
асосида 
уларнинг 
иқтисодий 
фаолиятидаги турли хатарлар бўйича масъулият, фойдани тақсимлаш 
имкониятини субъектларнинг ихтиёригага ўтиши ва бошқа омиллар 
ҳисобланади. Шунинг учун ҳам молиявий менежмент концепциясини 
ўрганишнинг 
асоси 
тадбиркорлик 
фаолияти 
ҳисобланади 
деб 
таъкидлашимиз мумкин. 
Тадбиркорлик бу мулкдан фойдаланиш, товарларни сотиш, ишларни 
бажариш ва хизматлар кўрсатиш натижасида тизимли фойда олишга 
йўналтирилган мустақил, ҳамда хатар билан боғлиқ фаолиятдир. Молиявий 
менежмент билан хўжалик юритишга самарали таъсир этувчи молиявий 
жараёнлар ўзаро боғлиқдир.
Молиявий менежмент субъектларнинг молиявий фаолиятида молиявий 
ресурслардан фойдаланиш ва уларнинг самарали йўналишларини танлаб 
олишни ўз ичига олиб, бу жараён таҳлил, режалаштириш, бошқарув, 
молиявий қарорларнинг қабул қилиш жараёни билан боғлиқдир