Yovvoyi holda o’suvchi qo’ng’irboshdoshlar oilasining gullash ekologiyasi

2.1 Qo’ng’irboshdoshlar kenja oilasining morfologik tuzilishi
Bu oila vakillari bir, ikki va ko'p yillik o't o'simliklardan iborat. Ildizlari popuksimon, ildizpoyalari ham bor. Poyalari silindrsimon,oddiy, shoxlanmagan, bo'g'imlarga ajralgan, bo'yi 2 sm dan 150-(200) sm ga yetadi. Bo'g'im oralarining ichi kovak. Barglari oddiy,bandsiz, navbat bilan joylashgan, qalami, nashtarsimon, parallel tomirli. Barglarining pastki qismipoyani o'rab turadigan silindrsimon uzun qin va qalami — nashtarsimon uzun yaproqdan iborat. Qin bilan yaproq o'rtasida yupqa pardasimon kichkina tilcha o'rnashgan. Gullari mayda, rangsiz, gulqo'rg'onsiz, bir, ikki, ko'p gulli boshoqchalarda joylashgan. Boshoqchalar o'z navbatida 3 xil to'pgulga birlashadi murakkab boshoq (bug'doy, arpa va boshq.); boshoqsimon supurgi to'pgul; supurgisimon to'pgul (suli, qo'ng'irbosh, yaltirbosh). Har bir boshoqchada 1 — 10 tacha yoki undan ko'p ikki jinsli, ba’zan bir jinsli gul bo'ladi. Boshoqchaning tagida ikkita tangacha (qipiq), ya’ni pastki va uning qarshisidan biroz yuqoriroqda ustki tangacha joylashgan. Gulqo'rg'on bo'lmaydi, ularning o'rnida gul tangachalari bo'ladi. Gul tagida bir-biriga qarama-qarshi joylashgan ikkita -ostki va ustki gul tangachasi bor. Ko'pgina bug'doydoshlarning pastki gul tangachasida qiltiq bo'ladi. Bu qiltiq pastki gul tangachasining uchida o'rtasidan yoki pastki qismidan chiqadi. Ularning uzunligi 0,5—5,0 sm va shakli har xil bo'ladi. Gulning ichida gul tangachalari orasida mayin, kichkinagina parda joylashgan. Bu parda o'zgargan gulqo'rg'on bo'lib, lodikula deb ataladi. Lodikulalar rcduksiyalangan gulqo'rg'on ichki doirasining qoldig'i hisoblanadi. Lodikulalarning biologik ahamiyati katta. Ular gullar ochilishiga yordam beradi. Changchisi 3 ta (faqat tashqi doirada) yoki 6 ta (sholi, shakarqamish, bambuk), ba'zan 2 ta (qizil qiyoq, tilqirqar), bitta ham bo'lishi mumkin.Urug'chisi 4 ta, 2—3 ta meva bargli. Tugunchasi ustki, bir uyali va bir urug'kurtakli.Bug'doydoshlar asosan shamol yordamida changlanadi. Mevasi - don. U po'st, endospcrma va murtakdan iborat. Doni (meva)ning ko'p qismi kraxmalli cndospcrmdan iborat, uning tag tomonida qalqon bilan ajralib turgan kichkina murtak joylashgan Bu oila 900 turkum va 10500—11000 turdan iborat. Vakillari Yer yuzida keng tarqalgan. O'rta Osiyoda 95 turkum va 410 ga yaqin turlar uchraydi, O'zbekistonda 80 turkum va 216 turi mavjud.yaprog'lari hamma vaqt poyada navbat bilan va odatda 2 qator joylashadi. ishtirok etib, kattalashib piyozbosh ko'rinishiga o'xshab qoladi. Ko'pchilik boshoqdoshlarda novning qurigan qismio'simlikning pastki qismini qizib ketishidan, ortiqcha suv bug'latishdan, umuman himoyalashda ishtirok etadi.Yaprog’i asosida joylashgan kichkina, tikkasiga yo'nalgan yashil pardasimon yoki yupqa terisimon o'simta - ligula yaprog' noviga bakteriyalar, zamburug' sporalari suv kirishidan himoya qiladi. Shunga ko'ra, mezofil va gidrofil xarakterdagi boshoqdoshlarda ligula ancha yaxshi rivojlangan. Kserofit bug'doydoshlarda esa u tig'iz joylashgan tukchalarga aylanib ketgan. Govkurmak (Echinochloa orysoidcs), shamak (E. crus) turlarida ligula butunlay rivojlanmagan. Bug'doydoshlarning yaprog'lari parallel, to'g'ri chiziq lantsetsimon tomirlanishga ega va ko'pchiligida u novdagisi bilan qo'shilib ketgan. Ayrimlaridagina u yaprog' asosida to'xtaydi. Yaprog'ning anatomik tuzilishi ham kenja oila va undan quyi darajadagi farqlami ajratishda sistematik belgi bo'lib hisoblanadi.