Yoshlar qomatining konstutsion tiplari

Gavdani turlari. 
a-astenik; b-normastenik; v-giperstenik 
Giperstenik turda-gavdani ko’ndalang o’lchamlari ustun bo’lib,bosh 
aylana shaklda,yuzi keng,bo’yin qisqa va semiz;ko’krak qafasi keng va 
qisqa,oyoq-qo’llari qisqa va semiz,teri zich bo’ladi. 
Astenik turda-gavdani uzunasiga o’lchamlari ustun bo’lib,yuzi tor,uzun va 
ingichka bo’yni,uzun va yassi ko’krak qafasi,o’rtacha qorin,ingichka teri bo’ladi. 
Normostenik turda gavda o’lchamlari proporsional bo’ladi. 
Inson konstitusional turiga ko’ra uni u yoki bu kasalliklariga chalinishini 
aniqlash mumkin. 
Asteniklar 
ko’rincha 
tuberkulyoz,oshqozon-ichak 
trakti 
kasalliklari,gipersteniklar-modda 
almashinuvi 
kasalliklariga,jigar,gepertonik 
kasalliklarga chalinadi. 
Konrad (1963)morfologik belgilarga asoslanib sportchilarda quyidagi 
gavda turlarini ko’rsatib o’tdi; 
Leptomorf,ateltamorf,piknomorf,metromorf. 
Shuni ta’kidlash lozimki,sportchilarda yaqqol ifodalangan gavda turlari oz 
uchraydi.Ko’pincha u yoki bu gavda turi belgilari ko’proq namoyon bo’lgan 
kombinirlangan shakllar uchraydi.Ammo sport ba’zi turlari uchun tegishli gavda 
turlari 
mavjud.Masalanbasketbolistlar-uzun 
bo’yli;og’ir 
atletikachi 
va 
uloqtiruvchilar-massiv;sport gimnastikachilar-pastbo’yli. 
Antrometriya (Somatometriya). 
Jismoniy rivojlanish darajasi morfologik va funksional belgilarni 
o’lchashga asoslangan usullar yig’indisi belgilaydi.Asosiy va qo’shimcha 
anropometrik ko’rsatkichlar farqlanadi.Birinchisiga bo’y,gavda vazni,ko’krak 
qafasi aylanasi,suyak kuchi va orqa muskullar kuchi kiradi.Shu bilan bir qatorda 
jismoniy rivojlanish ko’rsatkichlarga gavda to’qimalar”faol” va “passiv” nisbati va 
gavda tarkibi boshqa ko’rsatkichlari kiradi.Qo’shimcha antropometrik 
ko’rsatkichlarga o’tirish bo’yi,bo’yin aylanasi,qorin,bel,bo’ksa va boldir,yelka 
o’lchami hamda ko’krak qafasini sagittal va frontal diametric,qo’llar uzunligi 

---

41 
kiradi.Shunday qilib antropometriya-uzunlik,diametric,aylanalarni aniqlashni o’z 
ichiga oladi.O’tirgandagi va tikka turgandagi uzunlik rostomer bilan 
o’lchanadi.Tikka turganda bo’y o’lchanayotganda pasiyent vertical tirsakka orqasi 
bilan turib,unga tovon,dumbalari va ko’kraklararo soha bilan tegib 
turadi.Planshetka bosh bilan tegushguncha tushuriladi.