Yosh va pedagogik psixologiya

Ko'nikma va malakalarni shakllantirish

Ko'nikma va malakalarni shakllantirish bilimlarni o'zlashtiribgina qolmay xilma-xil ko'nikma va malakalarni ?osil ?iladilar.
Ko'nikma - mash? ?ilish natijasida yuzaga kelgan ?atti-?arakatlarning avtomatlashgan usuli. Fiziologik ji?atdan ko'nikma bosh miyaning katta yarim sharlari po'stlo?ida ?osil bo'lib, va?tinchalik nerv bo?lanishlarining bar?aror tizimining funksiyasini ta'minlaydi.
Dinamik-stereotiplarni yaratish sharoitlari bir va?tning o'zida avtomatlashgan akt bilan murakkab analitik-sintetik faoliyatni yuzaga keltiradi. Buning natijasida nafa?at ko'nikmalar, balki malakalar ?am yuzaga keladi.
Malaka - oldinga ?o'yilgan ma?sad va ?atti-?arakat sharoitidan kelib chi?adigan muvaffa?iyatli ?arakatlar usulidir. Malakalar ?atti-?arakatning ma?sad va konkret shart-sharoitlariga tegishli bo'lgan ?olda doimo suyanadi. Odam ishni ?anchalik yaxshi bilsa, uni shunchalik malakali amalga oshiradi va undan foydalanadi.
Ko'nikma va malakalar ?atti-?arakat uslubi bo'la turib, ma'lum faoliyat turiga ?arab ishlab chi?arish, o'?uv, ijtimoiy, sport, tashkiliy, texnik faoliyat, ilmiy faoliyat, san'at so?asidagi ko'nikmalar va bosh?alar bo'lishi mumkin. Lekin, barcha faoliyat turlarida ?o'llaniladigan ko'nikma va malakalar mavjud: bular - ?arakat, sensor, a?liy ko'nikma va malakalardir. ?arakat ko'nikmalariga jismoniy me?nat, sport va o'?uv ko'nikmalari (xat yozish, tez o'?ish va ?okazo) kiradi.
Sensor ko'nikma va malakalarga o'lchov, yoru?lik, ovoz va simvolik ma'lumotlarni tez va to'?ri ?abul ?ilish bilan bo?li? bo'lgan va bosh?arish markazlarida takrorlab borishlar kiradi.
Akliy ko'nikma va malakalarga-kuzatish usullari, malakalarni rivojlantirish, o?zaki va yozma ?isob-kitobni ishlab chi?ish, ?arakatlarga yo'naltirish, kitob bilan ishlash, arxiv materiallarini yi?ish, ilmiy tajriba o'tkazish va ?okazo. Ko'nikmalar mash? kilish natijasida yuzaga keladi, ya'ni bunda ma?sad sari yo'naltirilgan (doimiy) ?aytarish musta?kamlashga olib keladi va samarali usullar asosida ?ayta-?ayta ?aytarilishi amalga oshiriladi.
Inson tomonidan egallangan ko'nikma va malakalar yangi ko'nikmalarni shakllantirishiga ta'sir ko'rsatadi. Qonuniyatlar:
1. Ko'nikma ?osil bo'lishining notekis jarayoni. Bu mash?larning
egri grafigida namoyon bo'ladi.

2. 
   Ko'nikmalarning ko'chishi. Ijobiy ko'nikmalarning
   

yangilarinishakllanishiga ta'siri ko'chish deyiladi. Ko'nikmalardagi salbiyta'sir esa interferensiya deb ataladi, bunda eski ko'nikmayangisining
shakllanishiga xala?it beradi.

3. 
   Ko'nikmani progressiv va regressiv - ko'nikma uzo? va?t
   

mi?dorida xizmat ?ilishi uchun undan foydalanish lozim. Aks ?olda
deavtomatlashtirish yuzaga kelib, zarur ?arakatlar o'z tezligi, yangiligi,
ani?ligi va avtomatlashtirilgan ?arakatlarni ta'minlovchi xususiyatlarini yo'?otadi.
Odatlar bu shunday ?atti-?arakatlarki, ular o'z-o'zidan, avtomatik tarzda yuz beradi. Odatlarni insonning madaniy va alo?iy xul?ida a?amiyati katta.
Ta'lim bosh?ariladigan jarayoni bo'lib, bunda ?ar bir bolaning ?arakati ?adamba-?adam nazorat ?ilinadi, o'?ituvchi ?ar bir bos?ichda o'?uvchining bilimlarini malakalarini o'zlashtirish ?a?ida axborot olib turadi, yangi material avvalgi materialni o'zlashtirishga ?arab ta?dim etiladi.

6.