Yosh tadqiqotchilar ilmiy-amaliy konferensiyasi materiallari

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati:

1. 
   “Ilk qadam” davlat dasturi. Toshkent-2018. 59bet/6-bet.
   
2. 
   Maktabgacha pedagogika [Matn] darslik / F. Qodirova, Sh. Toshpo'latova, N. Kayumova, M. A’zamova. - Toshkent: Tafakkur nashriyoti, 2019. - 684 b.
   
3. 
   Sodiqova Sh. Maktabgacha pedagogika: darslik/Sh. Sodiqova; ‘zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta’lim vazirligi. - Toshkent: «Tafakkur Bo'stoni», 2013 - 288-b/260-263 betlar.
   
4. 
   Inomova M. Oilada bolalarning ma’naviy-axloqiy tarbiyasi - T„ 1999. - 20-21-b
   
5. 
   www.tdpu.uz
   
6. 
   www.pedagog.uz
   
7. 
   www.Ziyonet.uz
   
8. 
   www.edu.uz
   

MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARDA INGLIZ TILI KOʻNIKMALARINI SHAKLLANTIRISH
Termiz davlat universiteti Maktabgacha
ta’lim yo’nalishi 2-bosqich talabasi
Cho’tboyeva Shoira Shavkat qizi


Annotatsiya: Ushbu maqolada maktabgacha ta’lim tashkilotida olib boriladigan chet tillari savodxonligi bo’yicha mashg’ulotlarni namunaviy tarzda tashkil etish uslub va uslubiyatlari, ayniqsa tarbiyalanuvchilarning ingliz tili savodxonligini oshirishda samarador metod, usul va texnologiyalardan foydalanish hamda bu yo’lda zarur bo’lgan pedagogik mahorat haqida yuritiladi.
Kalit so’zlar: maktabgacha ta’lim tashkiloti, ingliz tili, interfaol metodlar, o’yin faoliyati, tarbiyalanuvchi.
Abstract: This article discusses the methods and techniques of exemplary organization of foreign language literacy classes in preschool education, especially the use of effective methods, techniques and technologies in improving the English language literacy of students and the need for this. pedagogical skills.
Keywords: preschool organization, English, interactive methods, play activities, pupil
Xalqimizda “Til bilgan-el biladi” degan naql bor, inson qancha ko’p tillarda muloqotga kirisha olsa uning ma’naviy olami, so’z boyligi, zehni, shuncha o’tkir, fikrlari keskir bo’ladi. Shu sababli maktabgacha ta’lim tashkilotlarining tarbiyalanuvchilarini ham eng kichik yoshdan boshlaboq chet tillarini o’rganishga qiziqtirish maqsadga muvofiqdir. Chunki yangi tillarni o’rganayotgan bolada so’z boyligi ikki karra oshib boradi va qiziqishlari ortadi. Bu bolalar uchun kelajakka qo’yilgan ilk poydevor hisoblanadi. Shu sababli ham bugun mamlakatimizdagi maktabgacha ta’lim tashkilotlarida ingliz, rus, fransuz kabi chet tillari o’rgatilmoqda. Bular orasida ayniqsa ingliz tili alohida ahamiyat kasb etmoqda. Maktabgacha ta’lim tashkilotlari tarbiyalanuvchilari bilan olib borilayotgan ingliz tili mashg’ulotlarida zamonaviy informatsion texnologiyalar, interfaol metodlar, didaktik o’yinlar hamda boshqa yangi pedagogik texnologiyalardan foydalanish dolzarb masalalarda biri hisoblanadi.
Chet tilni o'rganish uchun erta yosh afzalroq bo'lishining yana bir sababi bor. Bola qancha yosh bo'lsa mahalliy tildagi so'z boyligi shuncha kamroq bo'ladi, ammo shu bilan birga uning nutqiga bo'lgan ehtiyojlari ham kam bo’ladi: kichik bolada aloqa sohalari katta yoshdagilarga qaraganda kamroq, u hali murakkab aloqa muammolarini hal qilishi shart emas. Bu shuni anglatadiki, u chet tilini o'zlashtirganda, ona va chet tillaridagi imkoniyatlar orasidagi bunday katta farqni sezmaydi va uning muvaffaqiyat hissi kattaroq bolalarnikiga qaraganda yorqinroq bo'ladi.
Bolalarni o'qitish - bu maktab o'quvchilari va kattalarga qaraganda mutlaqo boshqacha uslubiy yondashuvni talab qiladigan juda qiyin masala. Agar kattalar chet tilida gaplashsa, bu uning boshqalarga o'rgatishi mumkin degani emas. Uslubiy jihatdan nochor darslarga duch kelganda, bolalar uzoq vaqt davomida chet tilidan nafratlanishlari va o'z qobiliyatlariga bo'lgan ishonchlarini yo'qotishlari mumkin. Maktabgacha yoshdagi bolalar bilan faqat tajribali mutaxassislar ishlashi kerak. Maktabgacha yoshda, ingliz tilini o'qitishda, bolalar asta-sekin kommunikativ kompetensiya asoslarini rivojlantiradilar, bu ingliz tilini o'rganishning dastlabki bosqichida quyidagi jihatlarni o'z ichiga oladi:
-inglizcha so'zlarni tarbiyachi yordamida fonetik nuqtai nazardan to'g'ri takrorlash qobiliyati, fonetik eshitish va to'g'ri talaffuzni eshitish diqqati yordamida bosqichma-bosqich shakllantirish;
-inglizcha so'z boyligini o'zlashtirish, birlashtirish va faollashtirish;
-ma'lum miqdordagi sodda grammatik tuzilmalarni o'zlashtirish, izchil bayon etish.
- To'g'ridan-to'g'ri ta'lim tadbirlarini o'tkazish bolalarning til qobiliyatlari tuzilishining yoshi va individual xususiyatlarini hisobga olgan holda qurilishi va ularning rivojlanishiga yo'naltirilgan bo'lishi kerak. Chet tilida muloqot motivatsiya va yo'naltirilgan bo'lishi kerak. Bolada chet tiliga nisbatan ijobiy psixologik munosabatni yaratish kerak va bunday ijobiy motivatsiyani yaratish usuli o'ynashdir. O'yin - bu ham tashkil etish shakli, ham bolalar ma'lum miqdorda to'planadigan darslarni o'tkazish usuli inglizcha so'z boyligi, ko'plab she'rlar, qo'shiqlar, qofiyalarni sanash va boshqalarni tarbiyalanuvchilar o’yinlar orqali o’rganishlari mumkin. Mashg’ulotlarni o'tkazishning ushbu shakli til ko'nikmalarini va nutq qobiliyatlarini o'zlashtirish uchun qulay sharoit yaratadi. O'yin faoliyatiga ishonish qobiliyati chet tilida nutq uchun tabiiy turtki berishga, hatto eng oddiy iboralarni ham qiziqarli va mazmunli qilishga imkon beradi. Chet tilini o'qitishda o'ynash ta'lim faoliyatiga zid emas, balki u bilan uzviy ravishda bog'liqdir.
To'g'ridan-to'g'ri ta'lim faoliyatidagi o'yinlar epizodik va yakka bo'lmasligi kerak. Tilni o'rganish jarayonida boshqa tadbirlarni boshida oxirigacha birlashtiradigan o'yin texnikasi zarur. O'yin metodikasi xayoliy vaziyatni yaratishga va bola yoki o'qituvchi tomonidan ma'lum bir rolni qabul qilishga asoslangan.
Ta'lim o'yinlari vaziyatli, raqobatbardosh, ritmik-musiqiy va badiiy turlarga bo’linadi.
Rol o'ynash - bu bolalarning muayyan rollarni bajarishi, turli xil hayotiy vaziyatlar o'ynaladigan o'yin faoliyati, masalan: sotuvchi-xaridor, shifokor-bemor, aktyor va uning muxlislari va boshqalar.
Ular, o'z navbatida, bolalar odatdagi, standart dialogni ko'paytirganda, uni muayyan vaziyatga tatbiq etganda va turli xil modellarni qo'llash va o'zgartirishni talab qiladigan reproduktiv xarakterdagi o'yinlarga bo'linadi.
Menga ko'rsating (ko'rsating) - o'qituvchi mavzuni nomlaganda va bola kerakli so'zning tasviri tushirilgan kartaga borib, unga ishora qilishi kerak.
-Bu nima? O'qituvchi so'zlarni ko'rsatadi, bolalar so'zlarni nomlaydi.
-Nima yetishmayapti? (nima yetishmayapti)
-Nimaga tegishli emas? (bu ortiqcha)
"Sehrli oyna" - maqsad: diqqatni rivojlantirish. Hayvon maskalari kiygan bolalar oynaga yaqinlashadi. Sehrli oynada bir nechta hayvonlar aks ettirilgan. Bolalarga kimni va qancha ko'rganligini aytib berish kerak. Masalan: I see a dog, I see five dogs.
Raqobatbardosh lug'at va savodxonlikni targ'ib qiluvchi ko'pgina o'yinlarni o'z ichiga oladi. Unda til ko’nikmalarini eng yaxshi biladigan tarbiyalanuvchi g’olib bo’ladi.
Bu barcha turdagi krossvordlar, "kim oshdi savdolari", lingvistik vazifalar bilan stolda chop etilgan o'yinlar, buyruqlarni bajarish. Krossvordlar har qanday mavzuda bo'lishi mumkin: hayvonlar, mevalar, sabzavotlar, mebellar, o'yinchoqlar va boshqalar. Buyruqlar boshqacha. Sinfda bolalar o'yin o'ynashlari mumkin: "Simon aytadi" - bu o'yinning maqsadi kognitiv qiziqishlarni rivojlantirishdir. Bolalar o'qituvchining yonida turishadi. Bolalarning vazifasi o'qituvchining buyruqlarini bajarishdir. Masalan: Hands up! Stand up! Jump! Run! Va hokazo. Ushbu o'yin davomida turli mavzulardagi leksik materiallardan foydalaniladi.
Ritmik musiqa o'yinlari - bu har qanday an'anaviy o'yinlar, masalan sheriklar tanlovi bilan raqs tushadigan raqslar, bu muloqot qobiliyatlarini o'zlashtirishga emas, balki nutqning fonetik va ritmomelodik jihatlarini yaxshilashga yordam beradi.
Badiiy yoki ijodiy o'yinlar bu o'yin va badiiy ijod chegarasida turgan faoliyat turi bo'lib, ular, o'z navbatida, quyidagi turlarga bo'linishi mumkin
1. Dramatizatsiya (ya'ni ingliz tilida kichik sahnalarni sahnalashtirish) "at the forest" - masalan: chanterelle va ayiq o'rmonda uchrashib, ozgina dialog o'ynaladi (hello! i’m fox. I can run. I like fish); "Qizil qalpoqcha" va boshqalar.
2. Nozik o'yinlar masalan, grafik diktant, rasmni bo'yash va boshqalar. Rasmlarni bo'yash, bu tinchlantiruvchi, har doim ham informatsion emas, lekin juda keng tarqalgan faoliyat. Masalan, siz tayyor rasmni ko'rsatishingiz mumkin. Bola konturni o'rganayotganda o'qituvchi bu so'zni ko'p marta takrorlaydi, tafsilotlarni nomlaydi.
Yosh bolalar ham grammatikani boshqacha o'rganadilar. Mantiqiy fikrlash faqat maktabga yaqinroq shakllana boshlaydi va o'spirinning boshida ozmi-ko'pmi rivojlanadi. Shunga ko'ra, maktabgacha yoshdagi bolalar va boshlang'ich maktab o'quvchilariga chet tilini o'rgatishda qoidalarni tushuntirishga asoslanmaydi (qoidalar mavhumlik, ular bolalar uchun qiyin) va ma'lum tuzilmalarni rivojlantirish uchun - grammatik naqshlar (naqsh - naqsh, naqsh). Ya'ni kichkina bolaga “to be” fe'lining "bo'lish, paydo bo'lish, bo'lish" ma'nosini tushuntirish va hozirgi zamonda yuzlarning bu kabi o'zgarishi foydasiz. Ushbu yoshdagi bolalar bilan ular tez-tez ishlatiladigan naqshlarni olishadi va ularni to'g'ri tarzda, avtomatizm darajasiga qadar o'rgatishadi.
Maktabgacha yoshdagi abstrakt-mantiqiy fikrlash rivojlanmaganligi va kichik o'quvchilarda u hali ham shakllanish bosqichida bo'lganligi sababli, ona tili bilan parallellik yaratish har doim ham zarur emas va ba'zan hatto zararli emas. O'qitishning erta boshlanishi sizga chet tilini ona tilingizdan alohida shakllantirishga imkon beradi. Kattalar (o'quvchining ota-onasi, shuningdek, bobosi va buvisi) ko'pincha o'qitish usullarining bu xususiyatini bilishmaydi, shuning uchun ba'zida kulgili holatlar bola uyida so'rash boshlanganda yuz beradi: «Buni qanday qilib ingliz tilida aytish mumkin ...? Va ingliz tilida nima bo'ladi ...? ". Ko'pchilik bolalar, albatta, bu savolga javob berishadi. Ammo ba'zida bunday vaziyatda bo'lgan bola ahmoqlikka tushib qoladi va bunga javoban jim turadi. Ular o'qituvchini tushunishadi. O'qituvchi rasmli kartalarni yoki o'yinchoqlarni chiqaradi, bolani ko'rsatib, bu nima? Va to'satdan bola hamma narsalarni nomlaydi. Ya'ni, u, printsipial jihatdan, "olma" ning rus va ingliz tillarida nima bo'lishini biladi, ammo bu ikki til uning boshida alohida-alohida mavjud va u hali ular orasida parallellik o'rnatolmaydi. Yoki, aksincha, ota-onalar ba'zida maktabgacha yoshdagi bolasi rasmni ingliz tilida tasvirlashi mumkinligidan shikoyat qiladilar, u rasmdagi mashqlarda jumlalarni to'g'ri tanlaydi. Qanday qilib ular buni tuzatishni so'rashadi
Maktabgacha yoshdagi va kichik o'quvchilarda cheklangan e'tibor , ular uzoq vaqt davomida xuddi shunday qila olmaydi. Faoliyatlarning tez-tez o'zgarib turishi - muvaffaqiyatli mashg'ulotlar o'tkazish shartlaridan biridir. Barchasini hisoblash oson – biz bola diqqati ko’lamini aniqlash uchun bolalarning yoshiga 5 daqiqa qo'shamiz. O'sha 5-6 yoshli bolalar taxminan 10 daqiqa davomida diqqatlarini bir narsaga qaratib turishlari mumkin. Aks holda, bu ishlamaydi: bolalar qilayotgan ishlaridan zerikib qolganda, ularni tinchlantirish qiyin bo'ladi.
Xulosa qilib aytganda bola bu hali yozuv tekkizilmagan oq qog’ozdir unga nimani yozsak ham uzoq vaqt saqlanib qoladi, qolaversa bola hayotida oladigan bilimining 70%ini 7 yoshgacha qabul qiladi. Shu sababli tarbiyachi peadgoglar bolalarga chet tillari jumladan ingliz tilini o’rgatishni kichik guruhlardanoq boshlashlari, bunda zamonaviy didaktik o’yinlardan foydalanishlari hamda bu yo’lda o’z mahoratlarini, bilim, ko’nikma, malakalarini, muntazam ravishda oshirib borishlari maqsadga muvofiqdir.