Yosh mutaxassis o’qituvchilar uchun metodik tavsiyalar Zarafson shahar 8-umumiy o’rta ta’lim maktabining matematika fani o`qituvchisi Nazarova Inobat Bobomurodovna

Qaysi sonlar nechaga bo’linadi?

Chinnigul Gulsanam bilan Dilobarga bo’lishga oid ba’zi qonuniyatlarni, jumladan 2, 3, 4, 5, 6,8,9 larga qanday sonlar bo’linishi mumkinluigini o’rgatdi.

agar sonlar oxiri 0 yoki juft raqam bilan tugaydigan bo’lsa 2 ga;
raqamlar yig’indisi 3 ga bo’linadigan sonlar 3 ga;
oxirgi ikki raqami 4 ga bo’linadigan sonlar 4 ga;
oxirgi raqami 0 yoki 5 bolgan sonlar 5ga;
ham 2 ga, ham3 ga bo’linadigan sonlar 6ga;
oxirgi ikki raqami 8ga bo’linadigan sonlarning ulardan oldingi raqami juft bo’lganlari va keyingi ikki raqami 4ga bo’linib, 8 ga bo’linmaydigan sonlarning shundan oldingi raqami toq bo’lganlari 8ga;
raqamlar yig’indisi 9 ga bo’linadigan sonlar 9ga bo’linar ekan.
Siz shu qoidalardan qaysilarini bilasiz va amalda qo’llay olasiz?
1234567890 sonini o’qing: bir milliard ikki yuz o’ttiz to’rt million besh yuz oltmish yetti ming sakkiz yuz to’qson.Endi shu sonni yuqorida bayon etilgan qoidalar bo’yicha aniqlangchi, qaysi raqam sonlarga qoldiqsiz bo’linar ekan?
9 emas 90 bo’lsin!
Ba’zan kattalar, yurt ulug’lari farzand yoki fuqarolarning noshud va isrofgarligi, oqibatsiz va zararkunandaligidan kuyinishib:

• 
  Attangkim, men qilaman 30, sen qilasan 9! – deya koyishadi.
  

Siz balki bu gina – koyish xitobidan o’zingiz uchun tegishli xulosa chiqarib olarsiz – kelgusida qilajak ishlaringiz, kashfiyotu ixtirolaringiz yoki mehnat, san’at, sport sohasidami erishajak yutuqlaringiz bilan ko’plarning og’irini yengil qilarsiz, sha’nlarini ulug’lab, ancha uzoqlarga tanitarsiz.
Shunda to sizgacha 30 qilgan bo’lsalar, siz uni 9 emas, balki 90 qilib yuborarsiz-a?


Xudbin, xasis, saxiy va bag’ri keng sonlar.
Gulsanam, Jasur, Bektosh, Jamshid, Dilbar va Hojiakbarlar barcha bir va ikki xonali sonlarni bo’linishiga ko’ra tekshirib chiqishdi va quyidagicha xulosaga kelishdi:
2, 3, 5, 7, 11, 13, 17, 19, 23, 29, 31, 37, 41, 43, 47, 53, 61, 67, 71, 73, ketilsa, boshqa hech bir songa bo’linmaydiganlar guruhini tashkil etisharkan.
4, 9, 25, 49 lar esa “xasis”, ya’ni atiga birgina bo’luvchisi bor sonlar toifasiga kirar ekan.
Ikki va undan ortiq bo’luvchisi bor sonlar ko’pchilikni –tekshirilgan sonlarning undan ikki (_{ } qismini tashkil etar ekan.
Ammo lekin, to’rtta son (qoyil, lekin to’rt polvon! ) ya’ni 60, 72, 90, 96 larning juda bag’rlari keng ekan. Negaki, ularning har biri o’zlari va birni istisno etilgandayam, baribir yana oz emas, ko’p emas roppa –rosa o’ntadan songa bo’linar ekan-da!! Mana qarang;
60=2∙30, 3∙20, 2∙15, 5∙12, 6∙10
72=2∙36, 3∙24, 4∙18, 6∙12, 8∙9
90=2∙45, 3∙30, 5∙18, 6∙15, 9∙10
96=2∙48, 3∙32, 4∙24, 6∙16, 8∙12


Maqollar.
Bu olamda xudbin o’tar, xasis o’tar.
Umridan lek hech ne qolmay izsiz ketar.
Kimki agar bag’ri kengdir – elga berib
Shuhrat topib, murodiga osha yetar.
Qirqiga chidab, qirq biriga ko’nmagan nomard.
Qirq yil qiron kelsa ham ajali etgan ketadi.
Qirq og’iz bir og’izga qaraydi.
Qing’ir ishning qiyig’i qirq yildan keyin han ochiladi.
Oltovlon ola bo’lsa og’zidagin oldirar.
To’rtovlon tugal bo’lsa unmaganni undirar.
Ushbu maqol mag’zini chaqa olasizmi?
Shu maqolda uchragan raqamlarning o’zaro ko’paytmasinecha? Ularning har ikkalasiga ham bo’linadiganeng kichik son necha?