Yorug‘likning

§. Yorqinlik va ravshanlik

hu vaqtgacha biz faqat nuqtaviy yorug‘lik manbalari haqida gapirdik. Biroq ko‘p hollarda yorug‘lik manbalari biror o‘lchamga ega bo‘ladi, ya'ni yoyilgan bo‘ladi. Bunday manbalarning shakli va o‘lchamlari ko‘z bilan ko‘rib farq qilinadi.

48
Yoyilgan yorug‘lik manbalari uchun yorug‘lik kuchi yetarli xarakteristika bo‘la olmaydi. huning uchun qo‘shimcha xarak- teristikalar — yorqihlik v a ravshahlik tushunchalari kiritiladi.

Yorug‘lik manbayining yuza birligidan barcha yo‘nalishlar bo‘yicha nurlanayotgan yorug‘lik oqimiga son jihatdan teng bo‘lgan kattalik yorqihlik deyiladi:

R  ^Ф ,
S
bunda: S — manbaning yorug‘lik sochayotgan yuzi.

(34)

Yorug‘lik manbalari katta o‘lchamli bo‘lganda ko‘z manba sirtining alohida qismlarining ma'lum yo‘nalishdagi nurlanish kuchini ajratadi. Manba sirtining yuza birligidan ma'lum yo‘nalishda yuzaga normal ravishda chiqayotgan yorug‘lik kuchiga son jihatdan teng bo‘lgan kattalik ravshahlik deb ataladi:


B ^I .
S


(35)

Agar yorug‘lik ixtiyoriy yo‘nalishda chiqayotgan bo‘lsa, ravshanlik quyidagicha ifodalanadi:

B  ^I ,
S cos 

(36)

bunda:  — nurlanayotgan sirtga o‘tkazilgan normal bilan kuzatish yo‘nalishi orasidagi burchak.

Yorug‘lik kuchi
_{I } Ф

bo‘lgani uchun manbaning ravshanligi

B  ^{ Ф} ,
S   cos 

(37)

ya'ni, yorug‘lik manbayining ravshanligi yorug‘lik manbayining birlik fazoviy burchakda ko‘rinayotgan birlik yuzasidan chiqayotgan yorug‘lik oqimiga son jihatdan teng bo‘lgan fizik kattalikdir.
hunday qilib, nurlanayotgan sirtning ravshanligi ko‘rinish burchagiga bog‘liq bo‘ladi. Ravshanligi hamma yo‘nalishlar bo‘yicha bir xil bo‘lgan (B=const) manbalar lambert mahbalari (Lambert qonuniga bo‘ysunuvchi manbalar) yoki kosihusli mahbalar deb ataladi. Bunday manba sirtining elementi tarqatayotgan oqim cos  ga proporsional bo‘ladi.

4 — O‘lmasova M.H. ₄₉

Lambert manbalarining yorqinligi bilan ravshanligi o‘zaro quyi- dagi munosabatda bog‘langan:
R =  · B. (38)
Bundan nurlanuvchi sirtlarning ravshanligi uning yorqinligidan
 marta kichik bo‘ladi, degan xulosaga kelish mumkin.
Yorqinlik ham yoritilganlik o‘lchanadigan birliklarda, ya'ni lukslarda o‘lchanadi.
Ravshanlik birligi qilib hit (nt) qabul qilingan. (35) formuladan
l nt  ^{l cd} =l ^cd
l m² m²
bo‘ladi. Bir tekis yorituvchi yassi sirtdagi bir kvadrat metr yuzning sirt normali yo‘nalishidagi yorug‘lik kuchi bir kandelaga teng bo‘lsa, shu sirtning o‘z normali yo‘nalishidagi ravshanligi bir nit bo‘ladi.

16.