Yorug‘likning sinishi. Yassi parallel plastinka, prizmalarda yorug‘likning

.10)

Qavariq sirtning egrilik radiusi musbat, botiq sirtning egrilik radiusi manfiy bo‘ladi. Bu formula ma’lum optik kuchli linzalar yasashda ishlatiladi. Ko‘p optik qurilmalarda yorug‘lik ketma-ket ikkita yoki bir nechta linzadan o‘tadi. Birinchi linza bergan buyum tasviri (haqiqiymi yoki mavhummi) ikkinchi linza uchun buyum hisoblanadi va ikkinchi tasvir hosil qilinadi. Bu ikkinchi tasvir ham mavhum yoki haqiqiy bo‘lishi mumkin. Shuning uchun ikkita yupqa linzadan iborat sistemalarni xisoblashda linza formulasi ikki marta qo‘llaniladi. Bunda masofa birinchi tasvirdan ikkinchi linzagacha bo‘lgan d₂ masofa l - f₁, bunda l - linzalar orasidagi masofadir. Ikkinchi linza usun hisoblangan f₂ ikkinchi tasvirning xarakteri va holatini aniqlaydi (f₂>0 - haqiqiy tasvir uchun, f₂<0 - mavhum tasvir uchun). Ikki linzadan iborat sistemaning chiziqli kattalashtirish quyidagiga teng bo‘ladi: Г=Г₁Г₂. Agar buyum yoki uning tasviri cheksizlikda bo‘lsa, chiziqli kattalashtirish ma’noga ega bo‘lmaydi. Bunday sistemaning xususiy xoli teleskopdagi nurlar yo‘lidir. Ikkinchi tasvir cheksiz katta masofada nurlarning teleskopik yo‘li Keplerning astronomik ko‘rish trubalarida va Galileyning yerdagi ko‘rish trubalarida ishlatiladi.
Yupqa linza ko‘pgina kamchiliklarga ega, yuqori sifatli tasvir olish uchun tasvirni buzilishga olib keladigan kamchiliklarni bartaraf qilish lozim. Shu kamchiliklar abberatsiyalardir. Bu abberatsiyalardan eng muhimlari sferik va xromatik abberatsiyalardir. Shu vaqtgacha optik sistemalarga tushuvchi nurlar paraksial, ya’ni ular optik o‘k bilan uncha katta bo‘lmagan burchaklar hosil qiladi va moddaning sindirish ko‘rsatkichi yorug‘lik to‘lqin uzunligiga bog‘liq emas deb hisoblab keldik. Amalda esa optik sistemaga shunday talab qo‘yiladiki, u turli to‘lqin uzunligidagi yorug‘lik uchun hamda bir xil chiziqli kattalashtirish bilan aniq tasvir hosil qilish kerak, optik sistemaning yorug‘lik kuchi katta bo‘lishi kerak, ya’ni tasvir yasashda keng burchak ichida tarqalayotgan nurlardan foydalanish kerak. Oddiy linzalar bu talablarga javob bera olmaydi, chunki chekli o‘lchamga ega bo‘lgan buyum tasviri bir qancha kamchiliklarga ega bo‘ladi. Shuning uchun zamonaviy optik qurilmalarda faqat yupqa linza emas, balki markazlashgan optik sistema (ko‘p linza) qo‘llaniladi, chunki ularda har xil aberratsiyalarni yo‘qotish mumkin. Buyumning haqiqiy tasvirini hosil qiluvchi yig‘uvchi linzalar kombinatsiyasi ko‘p optik qurilmalarda ishlatiladi, masalan fotoapparat, proyektor va boshqalar.