Yorug‘lik-xabarchi asboblari

1-bosh yoritsh lampasi, 2- gabarit chiroq
lampasi 
5.16-rasm. Avtomobillarning
oldingi signal fonarlar bloki
5.17-rasm. Yuk avtomobillarining 
orqa signal fonari 

---

128 
Yorug‘lik qaytargichlar kechasi, yo‘lda 
chiroqlari o‘chirilgan holda turgan 
transport vositasini belgilash uchun xiz-
mat qiladi. Yorug‘lik qaytargichlar passiv 
yorug‘lik-xabarchi asbob bo‘lib, u boshqa 
transport vositasinig yoritish asboblaridan 
tushgan yorug‘likni qaytarish hisobiga 
ishlaydi.
Avtomobillarda 
kub 
shaklidagi 
yorug‘lik qaytargichlar ishlatilib, ular uch 
qirrali uyachadan iborat (5.14-rasm). Uya-
cha qirrasi yorug‘lik qaytargichning ichki 
tomonida joylashgan qirralar orasidagi
burchak 90
O
ni tashkil qiladi. Bunday 
yorug‘lik qaytargichning asosiy elementi 
to‘g‘ri burchakli, uch qirrali prizma bo‘lib, u o‘ziga tushgan yorug‘lik nurini 
yuqori samara bilan qaytarish xususiyatiga ega. Yorug‘lik qaytargichning optik 
elementi plastmassadan maxsus press-qoliplarda quyish yo‘li bilan tayyorlanib, 
uning tashqi tomoni silliq qilib ishlanadi, ichki tomonida esa uch qirrali kubsimon 
uyachalar hosil qilinadi.
Tashqaridan tushayotgan yorug‘lik nuri optik elementni silliq tomonidan 
kiradi va uyachaning qirralaridan uch karra qaytib, nur tushgan tomonga chiqib 
ketadi. Yorug‘lik qaytargichlarning optik elementiga tushgan va qaytgan 
yorug‘lik nurlari yo‘nalishi deyarli bir-biriga mos keladi. Bu xususiyat yorug‘lik 
qaytargichlarga kirayotgan nurning tushish burchagi 

20
O
doirasida o‘zgarganda 
ham saqlanib qoladi. 
Yorug‘lik qaytargichlar, odatda, avtomobilning old va orqa tomoniga joy-
lashtiriladi. Uzunligi katta bo‘lgan avtobus va yuk avtomobillarining yon tomo-
niga ham yorug‘lik qaytargichlar o‘rnatiladi. Avtomobilning orqa tomoniga
o‘rnatiladigan yorug‘lik qaytargichlar qizil rangda, yon tomonidagisi - to‘q sariq
va old tomonidagilar - rangsiz bo‘ladi. Avtopoezdning orqa tomonini belgilash 
uchun qizil rangli uch burchak yorug‘lik qaytargich ishlatiladi. 
5.18-rasm. Uch qirrali uyacha shaklida-gi 
yorug’lik qaytargich