Yoqilgʻi reja: Yoqilgʻi va uning xossalari Yoqilgʻi tarkibi va tavsiflari

sun’iy  yoqilgʻilar  deyiladi.  Bularga  koks,  kukun  holatigacha  maydalangan  qattiq 

yoqilgʻi, briketlar, yogʻoch koʻmiri, benzin, kerosin, solyar moyi, gazoyl, motor moyi, 

mazut,  domna  va  koks  batareyasi  gazlari  va  tabiiy  gazni  qayta  ishlashda  olinadigan 

gazlar kiradi. 

Issiqlik  energiyasining  asosiy  manbai  yoqilgʻi  boʻlib,  D.I.  Mendeleev 

tahriflashicha  yoqilgʻi  “issiqlik  olish  uchun  atayin  yondiriladigan  yonuvchi  modda”. 

Agregat  holati  boʻyicha  yoqilgʻini  qattiq,  suyuq  va  gaz  koʻrinishidagi  turlarga 

boʻlinadi.  Yoqilgʻi  organik  va  yadroviy,  kelib  chiqishi  boʻyicha  tabiiy  va  sun’iy 

boʻlishi mumkin.  

  Jadval  14.1  da  yoqilgʻining  kelib  chiqishi  va  agregat  holati  boʻyicha  tavsifi 

keltirilgan. 

Organik yoqilgʻilarni  yoqqanda issiqlik ajralishi havodagi kislorod bilan yonish 

elementlari  bogʻlanishi  reaktsiyasi  natijasida  amalga  oshadi.  Yadroviy  yoqilgʻi 

ishlatilganda  issiqlik  energiyasi  ba’zi  ogʻir  elementlar  (U

235

,  Pu

239

,  U

233

)  ning  atom 

yadrolari  yemirilishi  reaktsiyalarida  ajraladi.  Yadroviy  yoqilgʻi  eng  yaxshi  organik 

yoqilgʻilarga nisbatan ham million baravar koʻp issiqlik ajratadi. 

---

                                                                                          Jadval 1 

Agregat  

Kelib chiqishi 

holati 

tabiiy 

sun’iy 

Gaz 

Tabiiy va yoʻlovchi  gazlar 

 

Generator,  domna,  chiroq,  koks 

biogazi va boshqalar 

Suyuqlik  Neft 

Mazut, 

uy-roʻzgʻor 

yoqilgʻisi, 

dizelgʻ 

yoqilgʻisi, 

benzinlar, 

kerosinlar va boshqalar 

Qattiq 

Antratsit,  toshkoʻmir,  yonuvchi 

slantslar,  torf,  yogʻoch  oʻtin, 

qishloq 

xoʻjaligi 

ishlab 

chiqarishi  chiqindilari 

Koks, 

yarimkoks, 

torfli 

va 

toshkoʻmirli 

briketlar, 

yogʻoch 

koʻmir 

 

Hozirgi vaqtda issiqlik enegiyasi olishning asosiy manbai boʻlib organik yoqilgʻi 

ishlatiladi.  Yer  sharida  ishlab  chiqarilayotgan  va  istehmol  qilinayotgan  energiyaning 

taxminan  70%  i  organik  yoqilgʻi  yoqish  hisobiga  olinadi  va  30%  -  suv,  shamol, 

qoʻyosh va yadroviy yoqilgʻilar hisobidan olinadi.  

Yil sayin qishloq xoʻjaligi ishlab chiqarishida neft mahsulotlariga va tabiiy gazga 

ehtiyoj  oshib  bormoqda.  Kelajakda  joylardagi  yoqilgʻi  turlarini  keng  miqyosda 

ishlatish koʻzda tutilmoqda. 

 

2. Yoqilgʻi tarkibi va tavsiflari