Yoqilgʻi reja: Yoqilgʻi va uning xossalari Yoqilgʻi tarkibi va tavsiflari

koʻmirlari deyiladi. 

Antratsit  qora  rangli  kulrang  aralashmali  koʻrinishga  ega,  yuqori  zichlik  va 

mustahkamlikka ega, uni uzoq masofalarga sezilarli maydalamasdan tashish mumkin. 

Antratsitda  uncha  koʻp  boʻlmagan  (3..5%)  suv,  kullar  (10...15%)  va  uchuvchi 

moddalar (2...9%) bor. Uning yonish issiqligi 25000...27000, ba’zida 30000 kJ/kg. 

Slanetslar tarkibida koʻp miqdorda kul (50...60%) va suv (13...20%) mavjudligi 

bilan  farq  qiladi.  Slanetslar  yonuvchi  qismi  tarkibida  koʻp  miqdorda  vodorod  (10 

%gacha) bor va uchuvchan moddalar chiqishi 90% ga yetadi, shuning uchun ular oson 

yonadi. Koʻp miqdorda kul va namlik borligi slanetslarning issiqlik qimmatini keskin 

kamaytiradi, ularning  yonish  issiqligi  yuqori emas  va  5800...108000 kJ/kg ni  tashkil 

etadi. Qishloq xoʻjaligida slanetslar mahalliy qozonxona yoqilgʻisi sifatida ishlatiladi. 

Torf har xil oʻsimliklar qoldiqlarining ortiqcha namlik va havo yetishmasligidan 

parchalanishi  natijasida  hosil  boʻladi.  Oʻsimliklar  qoldigʻidan  (qamish  va  boshqalar) 

hosil  boʻladigan  torf  mineral  tuzlarga  boy  boʻlib,  toʻqay  torflari  deyiladi.  Uning 

kulligi  8...16  %.  Agar  torf  mineral  tuzlari  kam  oʻsimliklar  qoldigʻidan  hosil  boʻlsa, 

ular moxli deyiladi, ular tarkibidagi kulligi 2...4 % miqdorda boʻladi. 

Torflarning aralash oʻtish jarayonlaridan kelib chiqadiganlari uchraydi, ularning 

kul miqdori 7...9 %. Torf asosan bir jinsli massa boʻlib rangi sariqdan qoramtir malla 

ranggacha, tabiiy namligi 85...95 % boʻladi.  

Torfning  organik  massasi  quyidagi  tarkibi  bilan  tavsiflanadi:        S

yo

=  55...56  %, 

N

yo 

=  5...6  %,  O

yo

=  35...40  %,  N

yo

  =  0,5...3  %,  S

yo

  =  0,12...1,5  %.  Quyi  yonish 

issiqligi yonuvchi massa uchun 12000 kJ/kg atrofida boʻladi.  

Qishloq  xoʻjaligida  torf  yoqilgʻi  sifatida  issiqlik  qurilmalarida  va  roʻzgʻor 

ehtiyojlarida, shuningdek oʻgʻit sifatida keng ishlatiladi. 

Oʻtin 60 % dan oshiq tsellyuloza, 30 % atrofida lignin va 1% atrofi-da mineral 

tuzlardan  tashkil  toʻadi.  Bu  yoqilgʻining  organik  qismidagi  elementlar  tarkibi 

quyidagicha:  S

yo

=  50  %,  N

yo 

=    6  %,  O

yo

=  43  %,      N

yo

  =  1  %.  Oʻtinlarda  asosiy 

yonmaydigan qismi namlik boʻlib, yangi qirqilgan yogʻoch-larda 50...60 % ga yetadi.  

Oʻtinlar quruq (namligi 25% dan kam), yarim quruq (namligi 25...30 %) va hoʻl 

(namligi  35%  dan  oshiq)  oʻtinlarga  boʻlinadi.  Quruq  oʻtinlarga  kuz  va  qish  davrida 

tayorlangan bir yildan kam boʻlmagan muddat saqlanganlari kiradi; yarim quruq – olti 

oydan kam boʻlmagan; hoʻl – qirqilgandan soʻng olti oydan kam. Oʻtinning yonuvchi 

massasi  yonish  issiqligi  18800...19200  kJ/kg  ni  tashkil  etadi,  biroq  30%  namlikda  u 

13300 kJ/kg gacha kamayadi. 

---