etadi. Shunda 1 kunda 36295000 kg atrofida kislorodni karbonat angidrit gaziga
aylantiradi degan xo’losani qilish mushkil. 65-70 yosh yashagan odam butun umri
davomida o’rtacha 60 tonna oziq-ovqatni iste’mol qiladi.
Shuncha oziq-ovqat
mahsulotini yetishtirish uchun atrof-muhitga ta’sirini majburiy ravshda amalga
oshiradi. Inson yashashi uchun nima kerak-tiriklik manbalari. Ularga havo, suv,
ovqat, joy, sharoit, kiyim kechak ulani yaratish uchun zarur bo’lgan qo’shimcha
manbalar kiradi. Inson doimo qulaylikni,
yaxshi sharoitni, go’zallikni hoxlaydi.
Ularning mo’l-ko’lligi bo’lsa ayrimlar yana ham ko’p narsalarga harakat qilaveradi,
aksariyat gunoh ishlarga ham o’tadi, masalan, norkomanlik, taksomanlik,
shahvoniy zino, oziq-ovqat zinosi va boshqalardan qaytmaydi.
Insonning tiriklik manbalari butkul tabiiy holda yetarli emas.Ularga erishish
uchun inson faoliyati shakllanadi. Faoliyat esa bevosita
yoki bilvosita atrof-
muhitga qandaydir darajada ta’sir etadi, aksariyat salbiy holatlarni keltirib
chiqaradi.
Atrof-muhit deganda havo, suv, yer, o’simlik va hayvonot dunyosi ob’ekt
sifatida qaraladi. Atmosfera havosi tozaligini yaxshilash,
uni saqlab qolish
maqsadida inson tomonidan ko’plab ishlar nafaqat Respublika, hatto butun
dunyoda bajarilmoqda, bu bo’yicha xalqaro tashkilotlar ham faoliyat ko’rsatmoqda,
biologik, kimiyoviy va fizikaviy tadbirlar amalga oshirilmoqda. Biologik
tadbirlarga biologik
dunyoni boyitish ishlari, ya’ni daraxtzor-o’rmonlar tashkil
qilish, mavjud o’rmonlarni kengaytirish, ularni saqlab qolish ishlari kiradi.
Atmosfera havosi tarkibidagi changni (50 tonna/gektar) ushlab qolishda ko’p yillik
daraxtlarning o’rni kattadir. Ishlab chiqarish jarayonlarida ajralayotgan zararli
gazlarni kuchsizlantirish ishlari olib borilmoqda.
Masalan Respublikamizdagi
zararli moddalar ajratadigan korxonalarda 70 % gacha zararlantirishga erishilgan.
Butun dunyodagi kabi respublikamizda ham sanoatlashgan aholi yashash joylari
hosil bo’lgan. Aholi ehtiyojini qondirish maqsadida mahsulot ishlab chiqaruvchi
sanoat korhonalari tashkil etish bilan atmosfera havosini bir qancha ko’rsatkichlar
bo’yicha ifloslantirilmoqda.
Atmosfera havosining ifloslanishi yuqori darajada bo’lgan shaharlar, bularga bir
qator zaharli eng yuqori konsentratsiyasi REM (Ruxsat etilish miqdori) dan 2-5
marta ko’p bo’ladi. Bularga Тoshkent, sanoat shaharlari: Olmaliq (formaldegid
bo’yicha REM 6 martta, mis bo’yicha 5 martta, qo’rg’oshin bo’yicha 2 martta,
margumush va ftor bo’yicha REM dan 3 martta ko’p), Angren (chang va azot
oksidlari REMdan 3 martta ko’p), Oxongron (azot oksidlari bo’yicha REMdan 11
martta, qo’rg’oshin bo’yicha REM 3 marta ko’p), Chirchiq (zaharli gazlar bo’yicha
REMdan 6-10 martta, sement changi REM 6 marta, volfram birikmasi bo’yicha 5
marta ko’p, kobalt birikmasi REMdan 3 marta ko’p), Bekobod (chang bo’yicha
REM dan 28 marta, binzopiren REMdan 17 marta, vannadiy 5 oksidi REM dan 5
marta ko’p), Guliston (mineral va organik changar bo’yicha REM dan 5-2
martta
ko’p).
Respublikadagi sanoat korxonalari tomonidan atmosferaga 150 dan ortiq
ifloslovchi birikmalar chiqaradi. Assosiylari –oltingugurt qo’sh oksidi,
uglevodorod va qattiq birikmalar. Atmosferaga chiqadigan birikmalarning 90 % ga
yaqini asosiy ekologik “iflos” ishlab chiqarish joylashgan Тoshkent, Qashqadaryo,
Farg’ona, Buhoro, Novoiy va Sirdaryo viloyatining korxonalari hissasiga to’g’ri
kladi. Sanoat ishlab chiqarishning atmosfera havosini ifloslantirishdagi ulishi
quyidagicha: yoqilg’i 40 %, elektro energetika 34,1 %, metallurgiya 16,5 %,
kurilish industriyasi 3,8 %, kimyo sanoati 3 %, kommunal hizmat 3,.6 % ni tashkil
etadi, boshqa korxonalar hissasi 7,4 % dan oshmaydi.
Yuqoridagilar kabi inson faoliyati mahsuli bo’lgan qurilish, kon,
energetika,
sohalari ham atmosfera havosini buzilishiga sezilarli ta’sir etmoqda.
Dunyo elektr energetika sohasida energiya olish asosan issiqlik elektr
stansiyalari hisobiga amalga oshiriladi. Ularning miqdori 80 % dan oshiqdir.
4 -rasm.Elektr energiyasi olishning asosi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
