Yо‘llari Reja

 
Iqtisodiyotni tuzilmaviy qayta qurishga kо‘maklashishi. 
 
Milliy sanoatning yosh sohalarini qо‘llab-quvvatlash. 
Hatto integratsion birlashmalar uchinchi malakatlarga nisbatan kamsituvchi choralarni 
nazarda tutmaganlarida ham, ular faoliyati uchun kengroq mintaqaviy bozor ochiladigan 
mahalliy ishlab chiqaruvchilarni qо‘llab-quvvatlash usuli sifatida qaraladi. Ayniqsa, 60-70 
yillarda Lotin Amerikasi va Afrikaning Saxroi Kabirdan Janubdagi mamlakatlarda ana 
shunday proteksion kayfiyatlar ustunlik qilgan edi. 
Shunday qilib, iqtisodiy integratsiya mamlakatlarining iqtisodiy hamkorligi jarayoni 
bо‘lib, u xо‘jalik mexanizmlarining yaqinlashuviga olib keladi, davlatlararo kelishuvlar 
shaklini oladi va davlatlararo organlar tomonidan tartibga solinadi. 
5.4.
 
Global iqtisodiyotga integratsiyalashuvda ishlab chiqarish va ilmiy-texnik 
hamkorlik
 
Ishlab chiqarish sohasida xalqaro munosabatlarning jadal sur’atdagi yо‘nalishi va 
xarakteri muayyan darajada integratsion jarayonning mazmuni va rivojlanishini belgilaydi. 
Umuman ishlab chiqarish bilan birga aloqa о‘rnatish sohalarini qamrab oladi. Savdo 
munosabatlari kо‘pincha ikkinchi –darajaga surilib, xalqaro ishlab chiqarish hamkorligining 
yakunlovchi bosqichiga aylanmoqda. 
Xalqaro ishlab chiqarish hamkorligida bir nechta bosqichni belgilash mumkin; 
Birinchi bosqich 
- mamlakatlarning xalqaro ixtisoslashganligiga suyanadi, ya’ni bunda 
bir ishlab chiqarish sohasining (masalan, sanoat) mahsulotini boshqa soha (masalan, qishloq 
xо‘jaligi) mahsulotiga ayirboshlash rivojlanadi; 
Ikkinchi bosqich 
- qisman mehnat taqsimoti bazasi asosida shiddat bilan rivojlanayotgan 
tarmoqlararo ixtisoslashtirish bilan xarakterlanadi, avvalambor bu ishlab chiqarishning 
moddiy 
tarafdan 
soha 
tuzilishini 
murakkablashtirish, 
ya’ni sanoat sohalarini 
differensiallashtirishdir; 
Uchinchi bosqich 
- umumiy va xususiy mehnat taqsimotiga asoslanib, xalqaro tarmoqlar 
о‘rtasidagi ixtisoslashtirishning rivojlanishi bilan xalqaro sohalar ichidagi ixtisoslashtirishni 

---

“INNOVATSION IQTISODIYOT” – O.XUSAINOV 
88 
88 
chuqurlashtirish jarayoni bilan boshlanadi, bu xususiy hamda yakka mehnat taqsimotiga 
asoslangandir. 
Ayrim mahsulotlar qismlarini (agregatlar, detallar) ishlab chiqarish nazarda tutilmoqda, 
maqsad - yangi texnika va texnologiya bazasini amaliy ishlab chiqarish, mehnat unumdorligini 
oshirish, sarf-xarajatlarni kamaytirish va h.k. Tabiiyki, bu ixtisoslashtirish asosida 
yakunlovchi mahsulot (mashinalar, agregatlar, ishlab chiqarish obyektlari) chiqarish uchun 
keng miqyosdagi muvofiqlashgan (kooperatsion) aloqalarni yuzaga keltirini talab etiladi. 
Ishlab chiqarish hamkorligi tushunchasi asosida xalqaro ixtisoslashtirish bilan 
kooperatsiya ishlab chiqarishi о‘zaro bog‘liqligi yotadi.
Xalqaro ishlab chiqarish koopersiyasi turli mamlakatlarning bir xil yoki boshqa (turli) 
ishlab chiqarishdagi kundalik bir-biriga bog‘liq ish jarayonlarida subyektlar va huquqiy 
shaxslarning birlashmasidir. 
Shunday qilib, xalqaro ishlab chiqarish koopersiyasi aniq ishlab chiqarish maqsadi 
asosida birlashib, faoliyat kо‘rsatuvchi huquqiy shaxslar uyushmasidir. 
ni quyidagicha ajratib kо‘rsatish 
mumkin: 
; 
Hamkorlikning bu shakllarn “sof holda” bо‘lmasligi mumkin. Biroq amaliyotda 
kо‘pincha firmalar muayyan mahsulotlar ishlab chiqarish qо‘shma korxonalarini tashkil 
etadilar yoki sohalararo va ichki ixtisoslashtirilgan sohalar asosida ishlab chiqarish 
xizmatlarini о‘taydilar. Bunda ilmiy ishlab chiqarish va savdo-sotiq faoliyatini 
uyg‘unlashtirgan bir-biriga uzviy bog‘liq qо‘shma korxonalar yaratish maqsadi ham turadi. 
Xalqaro ixtisoslik asosdagi ishlab chiqarish hamkorligi, xalqaro integratsion 
jarayonlarning yuksak darajadagi taraqqiyotini aks ettiradi.
quyidagilardir: 

---

“INNOVATSION IQTISODIYOT” – O.XUSAINOV 
89 
89 

eng yangi ilmiy-texnik g‘oyalaridan, loyihalash ishlaridan, firmaning marketing sohasidagi 
tadqiqotlari va texnikaviy-iqtisodiy ish kо‘rsatgichlaridan foydalanish uchun umumiy 
yо‘nalishdagi ilmiy-tadqiqot markazlari, byurolari, laboratoriyalarini barpo etish 
(farmatsevtika); 

firmaning texnikaviy-iqtisodiy ish kо‘rsatgichlarini yaxshilash maqsadida amaldagi 
texnika va texnologiyalarni takomillashtirish sohasida birgalikda tajriba ishlari о‘tkazish 
(TTZ va Rostex); 

ishlab chiqarishda mehnatni tashkil etish sohasida birgalikda izlanishlar olib borish va chet 
el tajribasini о‘rganish (Neft-gaz geologiyasi sohasida); 

ilmiy-texnika siyosati masalalari bо‘yicha koordinatsiya (muvofiqlashtirish) va 
konsultatsiyalar о‘tkazish (yarmarkalar va simfoziumlar о‘tkazish); 

fan-texnikaning ekologik jihatidan xavfsiz yutuqlarini joriy etish va mehnat unumdorligini 
oshirish (Yunesko va Ekosan tashkilotlari); 

xalqaro savdo va iqtisodiy taraqqiyot muammolariga mos keluvchi prinsiplar va siyosatni 
ishlab chiqish (JB va boshqa xalqaro tashkilotlar); 

har qanday masalani о‘z vakolati doirasida hal etish (BMT);

tadqiqot ishi bilan shug‘ullanuvchi malakali xodimlar tayyorlashni yо‘lga qо‘yish 
(KOIKA-Yaponiya); 
Olingan ilmiy natijalarning samaradorligi bir necha sohalarni qamrab oladi.