«Yol qurilish iqtisodi va ishni tashkil qilish» fanidan 5580600 «Тransport inshootlaridan foydalanish» va 5580200 «Bino va inshootlarini qurish»

Aylanma mablaglar aylanuvchanligini oshirish yollari 
Yol xojaliklarida aylanma mablaglar aylanuvchanligini oshirish ilmiy texnika 
progressining rivojlanishi, ishlab chiqarish texnologiyasi, uni tashkil etish va 
boshqarishni takomillashtirish bilan chambarchas bogliq. 
Aylanma mablaglarning aylanuvchanligi yol xojaligining bevosita qurilish-montaj 
va ta’mirlash - qurilish, avtomobil yollarini qurish va ta’mirlashni materiallar va 
yarimfabrikatlar, transport bilan ta’minlovchi barcha bolimlarining faoliyatlari natijasiga 
ham bogliq. Aylanuvchanlikni oshirishda reja bolimi ishini aniq tashkil etish, moddiy 
texnika ta’minoti, buxgalteriya, moliyaviy xojalik bolimlari ishi ham katta ahamiyatga 
ega.
+qurilish ob’ektlari muddatlari yoki alohida ishlarning bajarilishiga sarflanadigan 
vaqtlarning qisqartirilishi tugallanmagan ishlab chiqarishning umumiy hajmini 
kamayishiga va oz navbatida aylanma mablaglar aylanuvchanligining tezlashuviga olib 
keladi. 
Aylanma mablaglar qiymatiga ishlab chiqarish moddiy boyliklari zahiralarining 
miqdori katta ta’sir korsatadi. Ishlab chiqarishning material zahiralari, buyumlar, 
konstruksiyalar, yarimfabrikatlar miqdorlariga juda kop omillar: yetkazib beruvchilarning 
uzoq - yaqinligi, yetkazib berishlarning bir maromligi va tezligi, transport turlari va 
tashish usullari, yetkazib berishlarning komplektligi va yetkazib berish hajmlari, yuklarni 
qabul qilish va ortish-tushirish harajatlari, omborxonalarga joylashtirish va 
komplektovkalash, hisob-kitob formalari va hujjatlarning aylanish tezliklari ta’sir etadi. 

---

57 
Moddiy texnika ta’minoti ishlarini takomillashtirish qurilish tashkilotlarining 
omborxonalaridaga materiallar zahiralarining kamayishiga va aylanma mablaglarga 
bolgan extiyojning kamayishiga sababchi boladi. Material zahiralaridagi aylanma 
mablaglarni ortiqcha bolgan moddiy boyliklarni aniqlash va realizatsiya qilish, tashish 
masofalarini kamaytirish, mahalliy materiallardan foydalanish, asbob-uskunalar 
xojaligini togri tashkil qilish va asboblarning xizmat muddatlarni uzaytirish ham ta’sir 
etadi. 
Me’yordan ortiq materiallar zahiralari hosil bolmasligining muhim shartlaridan 
biri tayyorlovchi-zavodlar tomonidan, ularni komplektlash uchun sarflanadigan vaqtni 
qisqartirish maqsadida, tayyor holda va togridan-togri qurilish maydonlariga, yetkazib 
berish ham katta ahamiyat kasb etadi. 
Masalan: kichik va ortacha kopriklarni qurish uchun turli nomenklaturadagi barcha 
yigma-temirbeton elementlarni komplektlash qurilish maydonida moddiy-texnika 
ta’minotidagi uzilishlar sababli ishlarni toxtatib oldini olish maqsadida, avvaldan 
tayyorlab qoyilishi kerak. materiallar va konstruksiyalarni tayyorlovchi zavodlar 
tomonidan nokomplekt holda yetkazib berilishi qurilishlarda komplektlovchi 
zahiralarning ortishiga olib keladi, bu esa oz navbatida qoshimcha ravishda aylanma 
mablaglarga ehtiyojni yuzaga keltiradi. 
Aylanma mablaglarga ehtiyojni kamaytirish uchun yil mobaynida materiallarni 
ishlarning bajarilishiga mos ravishda bir maromda yetkazib berish katta ahamiyatga ega. 
Yol xojaligida amalda qollaniladigan sezonlik zahira tayyorlash aylanma mablaglarga 
bolgan ehtiyojni kopaytiradi va aylanuvchanlikni sekinlashtiradi. 
Muomala fondlaridagi aylanma mablaglar strukturasini tahlil qilish belgilangan 
normativlardan ortiq anchagina mavhumlashtirilgan mablaglarni aniqlash imkonini 
beradi. Bu mablaglar buyurtmachilar tomonidan bajarilgan ishlar uchun taqdim etilgan 
schetlar boyicha tolovlarni oz vaqtida amalga oshirmaganliklari uchun, boshqa 
tashkilotlar tomonidan yetkazib berilgan mahsulotlar yoki korsatilgan xizmatlarga haq 
tolanmasligi natijasida muomala sferasida chiqib ketadilar. Hisob-kitoblarni amalga 
oshirishlarda tartib ornatish, moliyaviy intizomga rioya qilish – muomala fondlaridagi 
mablaglarning aylanuvchanligini tezlashtiruvchi muhim yoldir