|
5-20guruh Mo’ydinxo’jayev M. Reja: - 1. Yog'ochlarning afzalliklari.
- 2. Yog'ochlarning kamchiliklari.
- Yogʻoch materiallar — tabiiy yogʻochdan tayerlanadigan taxta, hari, xoda va b.; tabiiy yogʻochga bogʻlovchi moddalar (sintetik smolalar) shimdirib va yukrri tralarda bosim ostida ishlov berib, yelimlab olinadigan qurilish, mebelsozlik, kemasozlik materiallari. Tayyorlanish usuliga koʻra tilingan va tilinmagan, presslangan, modda shimdirilgan, qatlamqatlam qilib yelimlab yopishtirilgan yogʻochlarga, yogʻoch plastika va plitalarga boʻlinadi. Tabiiy Yogʻoch materiallar— hari, xoda, gʻoʻla; yoʻnilgan, yorilgan materiallar, tilingan (taxta), payraha, faner, qipiq materiallar. Modda Yogʻoch materiallar. — antiseptik vositalar va yogʻoch smolasi shimdirilgan materiallar. Presslangan Yogʻoch materiallar— tolaning koʻndalang yoʻnalishi boʻyicha ZOMN/m2 (300 kg . kuch/ sm2) bosim ostida va 100—250° trada qizdirib bir tomonlama, ikki tomonlama va kontur boʻyicha zichlab olinadigan materiallar. Bunday Yo. m.ning zichligi 1200–1450 kg/m3 boʻladi. Yelimlangan Yogʻoch materiallar— fizikmexanik xossalari deyarli bir xil boʻlgan yogʻoch qatlamlarini birbiriga yopishtirib (yelimlab va presslab) olinadigan kalin, uzun va enli materiallar. Qatlamqatlam Yogʻoch materiallar— shpon yoki randalangan fanerlarni sintetik smola yoki oqsil yelim bilan yopishtirib olinadigan material. Plastik Yogʻoch materiallar— payraha, qipiq, maydalangan yogʻoch va b. organik yoki mineral bogʻlovchilar (10—30%) dan tayerlanadigan plitalar, yogʻoch plastika, fibroplitalar . Yogʻoch tolali plitalar yogʻoch massasidan presslab tayyorlanadi. Yogʻoch materiallar qogʻozsellyuloza tayyorlash va kimyoviy mahsulotlar i. ch.da ham foydalaniladi. Yogʻoch materiallar qurilish, kemasozlik va mebelsozlikda hamda yoqilgʻi sifatida ishlatiladi. Tabiiy Yogʻoch materiallar daraxt tanasidan olinadi. Daraxt tanasi oʻzak, yogʻochlik, tola va poʻstloqdan iborat. Ayrim daraxtlarning faqat poʻstloq va oʻzak qismi ishlatiladi. Oʻzbekistonda Yogʻoch materiallar. tol, yongʻoq, tut, archa, terak, qayragʻochdan tayyorlanadi. Qayragʻoch yogʻochidan arava gʻildiragi va oʻqlari qam yasaladi.
- Hozirgi vaqtda qishloq xo‘jaligi va sanoatning barcha tarmoqlarida xomashyo, yarim tayyor mahsulot sifatida yog‘ochning roli kundan-kunga oshib bormokda. Yog‘ochdan asosan tabiiy yoki qayta ishlangan holda foydalaniladi. Shu bilan ayrim turli-tuman buyumlarning asosi yog‘och hisoblanadi. Xalq xo‘jaligida ishlatilish hajmi va turli-tumanligi bilan yog‘och boshqa materiallarga nisbatan ko‘proq ishlatiladi. Yog‘och deganda, biz arralab yiqitilgan va ildiz hamda shox- shabbalardan tozalangan daraxt tanasini tushunamiz. Yog‘ochdan qurilishda rom, eshik, pollar qurishda keng foydalaniladi: undan shuningdek, mebel, idishlar, shpallar, sport inventari ko‘prik va kemalarning elementlari, musiqa asboblari va hokazolar yasaladi. Tabiiy va presslangan yog‘ochdan mashinasozlikda foydalaniladi; u kon sanoatida mahkamlash materiali sifatida ishlatiladi; yog‘och sellyuloza-qog‘oz sanoatida, oziq achitqilari olishda, kord (shina sanoatida), viskoza tolasi (to‘qimachilik sanoatida), furfurol (plastmassa, sintetik tolalar) ishlab chiqarishda asosiy xomashyo bo‘lib xizmat qiladi.
Yog‘ochlarning turlari, ularning tuzilishi va xossalari. - Yog‘och deganda, arralab yiqitilgan va ildiz hamda shox-shabbalardan tozalangan daraxt tushuniladi. Daraxt yog‘ochligini ko‘ndalanggiga qirqib hosil qilish jarayoni saralab arralash deyiladi. Yog‘ochni saralashda ishga yaroqli va o‘tinbob qismlari olinadi. Ishga yaroqli yog‘och dumaloq holatda va mexanikaviy va kimyoviy ishlash uchun xomashyo sifatida ishlatiladigan hamda ishga yaroqli asortimentlarga tegishli, GOST yoki TU talablariga javob beradigan yog‘och va uning bo‘laklariga aytiladi. O‘tinli yog‘och yoqilgi sifatida hamda pista ko‘mir va quruq haydash uchun xomashyo sifatida ishlatiladigan past sifatli yog‘och. Xodalar deb, arralash materiallar ishlab chiqarishda xomashyo sifatida ishlatiladigan dumaloq ishga yaroqli asortimentlarga aytiladi. G‘o‘la deb, maxsus (faner, chang‘i, aviatsiya, g‘altak) mahsulot turlarini ishlab chiqarishga mo‘ljallangan dumaloq asortimentlarga aytiladi.
Yog'och uylarning kamchiliklari - Siqilish. Yog'och tirik materialdir, shuning uchun ichki tuzilmani o'zgartirish jarayoni juda tabiiydir. Yog'ochning har bir turi uchun qisqarish vaqti har xil, ammo umuman olganda, bu nuqta har doim e'tiborga olinishi kerak.
- Yong'in xavfining yuqori darajasi. Darhaqiqat, yog'och toshga qaraganda tezroq yonadi. Ammo bugungi kunda devorlarni yong'indan himoya qilish imkonini beruvchi juda ko'p kompozitsiyalar mavjud. Muvofiqlik oddiy qoidalar pechka, kamin, pechkalardan foydalanganda uyda yong'inning oldini olishga yordam beradi. To'g'ri jihozlangan elektr simlari xuddi shu maqsadga xizmat qiladi. Tashqarida bino to'g'ri o'rnatilgan chaqmoq bilan himoyalangan bo'ladi (oddiy tarzda, chaqmoq tayoqchasi).
- yog'och hasharotlar. Agar yog'ochda po'stloq qo'ng'izi kabi tirik mavjudotlar bo'lsa, ularning hayotiy faoliyatining izlari yalang'och ko'z bilan ko'rish mumkin bo'lsa, choralar ko'rish kerak. Yog'ochni turli xil insektitsid emdirish bilan davolash yoki xalq davolanish usullaridan foydalanish (kerosin + turpentin) ochko'z hasharotlarning halokatli ta'sirini to'xtatadi.
- Qo'ziqorinlar - biologik dushmanlar mog'or, chirish va uni changga aylantiradigan yog'och. Yog'ochni bu ofatdan himoya qilish uchun siz ham foydalanishingiz kerak zamonaviy inshootlar qayta ishlash.
- Yog'och uyning ijobiy va salbiy tomonlarini ko'rib chiqib, biz ko'proq ortiqcha narsalar bor degan xulosaga keldik, chunki o'z vaqtida tegishli choralar ko'rilsa, kamchiliklardan qochish mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
