Yo. Abdullayev, T. Qoraliyev, sh. Toshmurodov, S. Abdullayeva

Miqdoriy ko‘rsatkichlar orqali baholash usuli asosan banklar 

faoliyatining rivojlanishini tahlil qilish maqsadida qo‘llanilib, ularga 

quyidagilar kiradi: 

 

aktivlar summasi; 

---

 

472

 

depozitlar; 

 

kreditlar; 

 

o‘z kapitalining summasi; 

 

daromad summasi. 

Bu ko‘rsatkichlar orqali banklar faoliyati ommalashtiriladi. 

Baholashning ommaviy axborot vositalari yordamida ikkinchi turi 

sifat ko‘rsatkichlari bo‘lib, ular bankning ishonchlilik darajasini 

ifodalaydi. Bu ko‘rsatkichlar turkumiga quyidagilar kiradi: 

 

kapitalning yetarliligi; 

 

aktivlar sifati; 

 

daromadlilik darajasi; 

 

bank likvidligi.  

Chet el mamlakatlarida bank ishonchliligi hukumat tomonidan 

nazorat qilinadi. Banklar ishonchliligini ta’minlash bo‘yicha bir qator 

me’yoriy hujjatlarga amal qilinishi nazoratda bo‘ladi. 

[301]. Jahon amaliyotida tijorat banklari faoliyatini baholashning bir 

necha tizimi mavjud. Masalan, qator mamlakatlarda riskni baholash va 

diagnostika uchun bir nechta tizimlardan foydalaniladi. Ularning ayrim-

lari mavjud muammolarni aniqlab bersa, ayrimlari joriy tavakkal-

chiliklar asosida kelgusida ehtimoliy yondashuvlar haqida ma’lumot 

olish imkonini beradi. 

Umuman bunday tizimlar quyidagi vazifalarni hal etadi: 

 

kredit tashkilotlarini inspeksiya va masofadan monitoring 

doirasida bir tizimga keltirilgan tarzda rasman baholash; 

 

banklarni va muammolar mavjud bo‘lgan yoki paydo bo‘lishi 

mumkin bo‘lgan yo‘nalishlarni identifikatsiya qilish; 

 

nazorat idoralari resurslarini maqbul taqsimlash uchun 

tekshiruvlarning ustuvor yo‘nalishlarini aniqlash; 

 

nazorat organining o‘z vaqtida ish boshlashini uyushtirish. 

62-jadvalda turli rivojlangan mamlakatlarda foydalanilayotgan 

tizimlarni keltiramiz. 

Tizimlar quyidagi xususiyatlari bilan bir-biridan farq qiladi: 

 

tekshiruvlarning chuqurligi va davriyligi; 

 

hisobotlar xususiyati; 

 

boshqa haqqoniy manbalardan foydalana olish imkoniyatining 

mavjudligi; 

 

o‘tgan davrlardagi tanazzullar va bankrotlik holatlari haqidagi 

statistik axborotlar; 

                                                                                                      

 

---

 

473