Yo. Abdullayev, T. Qoraliyev, sh. Toshmurodov, S. Abdullayeva

«Banco rotto»

, ya’ni

 

«bankrot»

 deb atashgan. Bugungi kunda bizga ma’lum bo‘lgan «bank-

rot» so‘zi ham italyancha 

«Banca rotto»

 so‘zidan olingan. 

 

 

 

---

 

6

1-jadval. 

Bank va uning turlari 

 

t/r  Turkumlash belgilari 

Bank turlari 

1.

 

 Vakolatiga 

qarab 

 

emissiya qiluvchi banklar 

 

tijorat banklari 

 

investitsion banklar 

 

universal banklar 

2.

 

 

Operatsiyalarni bajarish 

xarakteriga qarab 

 

tarmoqlar bo‘yicha  

 

mijozlar tarkibi bo‘yicha 

 

miqdor bo‘yicha 

 

regionlar bo‘yicha xizmat qiluvchi banklar 

3.

 

 

Mulk shakliga qarab 

 

ixtisoslashgan (masalan, ipoteka) banklar 

 

davlat banklari 

 

aksioner (hissador) banklar 

 

xususiy banklar 

 

aralash banklar 

4.

 

 

Faoliyat miqyosiga 

qarab 

 

bank konsorsiumlari 

 

yirik banklar 

 

o‘rta banklar 

 

mayda banklar 

5.

 

 

Xizmat qilish sohasiga 

qarab 

 

mahalliy (regional) banklar 

 

regionlararo banklar 

 

milliy banklar 

 

xalqaro banklar 

6.

 

 

Sho‘balar soniga qarab 

 

sho‘basi bor banklar 

 

sho‘balari yo‘q banklar 

 

 

O‘zbekiston Respublikasining «Banklar va bank faoliyati to‘g‘ri-

sida»gi qonunida bankka quyidagicha ta’rif berilgan: 

«Bank – tijorat tashkiloti bo‘lib, bank faoliyati deb hisoblanadigan 

quyidagi faoliyat turlari majmuyini amalga oshiradigan yuridik shaxsdir: 

 

yuridik va jismoniy shaxslardan omonatlar qabul qilish; 

 

qabul qilingan mablag‘lardan tavakkal qilib kredit berish;  

 

investitsiyalash uchun foydalanish; 

 

to‘lovlarni amalga oshirish

1

. 

                                    

1

 O‘zbekiston Respublikasining “Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida”gi Qonuni, 3-bet – T.: Adolat,  

2003. 

---

 

7

2-jadval. 

«Bank ishi» fanining tahlil usullari 

 

t/r Tahlil 

usullari 

Mazmuni 

1. Tizimli yondashuv 

 

bank tizimi yaxlit tarzda olib qaraladi. Bu yon-

dashuv turlicha bo‘lishi mumkin: 

 

tizimli-kompleks yondashuv  

 

tizimli-funksional yondashuv  

 

tizimli-tarkibiy yondashuv 

 

tizimli-kommunikatsion yondashuv. 

2. 

Kompleksli 

yondashuv 

 

bank tizimi boshqa obyektlar bilan o‘zaro bog‘la-

nishda va aloqadorlikda qaraladi. 

3. 

Tarkibiy 

yondashuv 

 

bank tizimini tarkibiy qismlarga bo‘lib o‘rganiladi. 

4. 

Vaziyatli 

yondashuv 

 

bank tizimining muayyan sharoitdagi ichki va tashqi

vaziyatiga qarab tegishli ma’qul usul qo‘llaniladi. 

5. 

Integratsion 

yondashuv 

 

bank tizimi yuqoridagi usullar (vaziyatli, kompleks-

li, tarkibiy yondashuvlar) ni birgalikda qo‘llash yor-

damida tahlil qilinadi. 

6. 

Modellashtirish 

usuli 

 

bank tizimini tahlil qilish uchun turli chizmalar, mo-

dellar, xomaki materiallar tayyorlanadi. 

7. 

Iqtisodiy 

matematik 

yondashuv 

 

maqbul qaror qabul qilish maqsadida matematik us-

lublar keng qo‘llaniladi. 

8. Kuzatish 

usuli 

 

bank tizimi to‘g‘risidagi ma’lumotlar rejali, ilmiy, 

uyushtirilgan asosda to‘planiladi. 

9. Tajriba 

usuli 

 

tahlil jarayonida bank tizimiga nisbatan namunaviy

tajribadan o‘tgan usullar qo‘llaniladi. 

10. 

Sotsiologik 

kuzatuv usuli 

 

turli anketali so‘rovlar, suhbatlar, testlar, infratuzil-

maviy tahlillar o‘tkaziladi. 

 

Demak, bank – bu pul mablag‘larini o‘zida mujassamlashtiruvchi va 

jamg‘aruvchi, kredit beruvchi, pul hisobini olib boruvchi, pul va qim-

matli qog‘ozlarni emissiya qiluvchi, oltin va chet el valutalari bilan ope-

ratsiyalarni bajaruvchi yirik muassasadir. 

Ko‘pgina moliya institutlari, shu jumladan, qimmatli qog‘ozlar oldi-

sotdisi bilan shug‘ullanuvchi dilerlar, broker firmalari, sug‘urta kompa-

---

 

8

niyalari ko‘proq o‘zlarining ko‘rsatgan xizmatlari bilan banklarga teng-

lashishga va bankka xos ishlar bilan shug‘ullanishga harakat qiladilar.  

Ana shunday moliya institutlari o‘zlarini nobank kredit tashkilotlari 

deb ataydilar (3-jadval). 

    

3-jadval.