Yillarda ta’lim-tarbiya, ma’orif va pedagogik fikr

Bu paytda ko’pchilik pedagoglar frontga safarbar qilinganligi uchun respublika bo’yicha 1940-1941 o’quv yilida 36267 nafar o’qituvchidan 30616 kishi qoldi. Maktablarda o’qituvchilar tayyorlash ishiga ayniqsa o’zbek xotin-qizlaridan ko’proq jalb etish zarurligi alohida ta’kidlandi. Shaharlardagi maktablarda o’qish uch smenada olib borilar edi. Darslar 40 minutga qisqargan edi. Musiqa va rasm darslari umuman o’tilmagan edi. Kitoblar yetishmasligi sababli o’qituvchilar og’zaki tushuntirishga katta e’tibor berdilar.

O’zbekiston mahalliy sovetlari , hukumat ko’rsatmasiga binoan , 1943-yilning 1-yanvaridan boshlab 8-10-sinf o’quvchilari hamda katta yoshdagi o’zbek o’quvchilarini o’qish haqi to’lashdan ozod eydi. Urush davrida maktablar anch qisqargan, o’quvchilar soni ham shunga yarasha edi. Ko’pchilik o’quvchilar turli sinflardan o’qishni tashlab, front uchun qurol aslaha ishlab ciqaradigan zavodlarga ishga ketib qoldilar. Urushdan keying yillarda o’rta maktablarni tamomlaganlarning maxsus kasbiy tayyorgarligini oshirish maqsadida tehnikumlar soni ko’paytirildi.

1957-1958 o’quv yilidan boshlab ba’zi pedagogika oily o’quv yurtlarida boshlang’ich maktab uchun oily pedagogika ma’lumotiga ega bo’lgan o’qituvchilar tayyorlashga kirishildi va bu uchun maxsus fakultetlar ochildi. 1959-1975-yillari respublikada internet-maktablar , maxsus maktablar va kuni uzaytirilgan guruhlar tarmog’I rivojlandi. Jismoniy nuqsoni bor bolalar uchun maxsus maktablar tashkil qilindi, pedagog hodimlar tayyorlash va ular malakasini oshirish tarmog’i kengaytirildi.

Siddiq Rajabov respublikamizda xalq maorifining rivojlanishiga, pedagogi kadrlar tayyorlash ishiga muayyan hissa qo’shgan dastlabki pedagogika fanlari nomzodi, dastlabki pedagogika fanlari doktori , professor va dastlabki akadedemikdir.

SIDDIQ RAJABOV

Olimning “Pedagogikani o’qitishni hozirgi zamon fani talabi darajasiga ko’taraylik”, “O’qituvchilar kasbi haqida”, O’zbekistonda 25 yil ichida maktablarning taraqqiyotiga doir”, “Pedagogika oliy o’quv yurtlari talabalarining ilmiy tadqiqot ishlari haqida” kabi 26 ilmiy-ommabob ishlari nashr qilindi. 1964-yili S.Rajabovga “Respublikada xizmat ko’rsatgan fan arbobi” unvini berildi.

O’zbekistonda umum ta’likm maktablarida ta’lim-tarbiya tizimi, mazmuni, shaklva metodlari, yosh avlodni har tomonlama shakllangan barkamol shaxs sifatida shakllantirish uchun ta’lim tizimini isloh qilish zarur edi. Islohatda umumiy o’rta ta’lim 11 yillik bo’lib, l-lV-sinflar boshlang’ich’ V-lX-sinflar esa to’liqsiz o’rta va X-Xl-sinflar umumta’lim maktablarini tashkil qiladi. Mazkur tuzulishga binoan o’rta umumiy ta’lim maktablarida bolalarni olti yoshdan boshlab o’qitish nazarda tutiladi. Hunar-tehnika ta’limi tubdan o’zgartirilib, “O’rta hunar-tehnika bilim yurtlari”ga aylantirildi.