Yil O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi samarqand qishloq xo’jaligi instituti

va
Yuqoridagilardan: yoki
φ va ψ burchaklar juda kichik bo`linishi uchun tangenslar nisbatini sinuslar nisbati bilan almashtirish mumkin, ya`ni (I) dan foydalanib, quyidagini yoza olamiz:
(2)


Ishni bajarish tartiвi
(2) formuladan ko`rinib turibdiki, shisha plastinka qalinligi va uning tagidagi buyumning go`yoki ko`tarilganday bo`lib ko`rinadigan balanandligi (a) ni aniqlash bilan shishaning sindirish ko`rsatkichi (n) ni aniqlash mumkin. Jismning ko`tarilganday bo`lib ko`ringan balandligi tubusni juda aniq siljita oladigan mikrovintli mikroskop bilan topiladi. N qiymati uch xil usul bilan aniqlanadi.
1. Mikroskop tagidagi buyumning tasviri ravshan ko`ringandan so`ng buyum ustiga shisha plastinka qo`yiladi va mikroskop tubusini siljitib, yana yaxshiroq tasviri hosil qilinadi. Tubusining ikkala holati orasidagi farq bilan belgilanadi. d va qiymatlarni (2) formulaga qo`yib shishaning n sindirish ko`rsatkichi aniqlanadi. Buyum vazifasini shisha plastinkadagi qora nuqtalar bajaradi. Shisha plastinkani buyum ustiga tekshirish uchun qo`yiladi.

2. 
   Predmet stolchasi ostki va ustki sirtlari belgilangan shisha plastinka o`rnatiladi. Plastinkaning ustki sirtidagi belgilar yarim tiniq bo`lishi kerak. Dastlab plastinkaning ustki sirtidagi belgining tasviri tushiriladi, so`ng tubusni siljitib plastinkaning pastki sirtidagi belgining tasviri tushiriladi. Shishaning d qalinligini aniqlab, tubus d-a masofaga siljitiladi va pastki sirtdagi belgining tasviri kuzatiladi. Tubusning siljishi d-a=b. Bu ifodani (2) ga qo`yib quyidagi tenglikni hosil qilamiz:
   

(3)
tekshirilayotgan shisha plastinkaning sindirish ko`rsatkichi (3) formula yordamida aniqlanadi.

2. 
   Sirti belgilangan shishaning tomonini pastga va belgi qo`yilgan tomonini yuqoriga qilib mikroskopning predmet stolchasi ustiga qo`yiladi. Mikroskop okulyariga qarab, avval oyna sirtidagi belgini, so`ng tubusni siljitib oyna tagidagi belgini topish kerak. Bunda tubusning siljitish . Tajribadan b - ning qiymatini hisoblab, (3) formula yordamida shishaning sindirish ko`rsatkichini aniqlash mumkin.