Yil may oyida malaka oshirish bo'yicha Oltiariq tumani Мaktabgacha ta’lim bo’limi tasarrufidagi

Maktabgacha ta’lim muassasalarining yer maydonchasi.
Maktabgacha ta’lim muassasalarining yer maydonchasi bo‘lib, bolalar ko‘p vaqtlarini o‘sha srda o‘tkazadilar. Maydoncha - o‘yinlar, sayrlar, mashg‘ulotlar o‘tkaziladigan butun yil danomida o‘simlik va hayvonlarni kuzatadigan joydir. Maydonchada daraxtlar, butalar, ekinzor, gulxona, mevali daraxtlarning bo‘lishi katta ta’limiy va tarbiyaviy: ahamiyatga ega. Bolalar tarbiyachi bilan birga o‘simliklarni o‘stiradilar, ularni parvarish qiladilar, o‘sishi va rivojlanishn haqida aniq tasavvurlarga ega bo‘ladilar. Bolalarga o‘simliklarni pavarish qilish jarayonida, tuproqqa ishlov berishda zarur buladigan oddiy asboblardan foydalanish ko‘nikmasi hosil bo‘ladi hamda tabiatga unda yashovchilarga nisbatan ehtiyotkorona munosabatda bo‘lish kabi hislatlar tarbiyalanadi. Maydonchani chiroyli, nafosatli bezatilishi bolalarda badiiy va go‘zallikni his qilish, vatanparvarlik kabi nozik xislatlarni tarbiyalaydi.
Bolalarda o‘z o‘lkasini sevishi, o‘z o‘lkasining tabiatini bilishi katta ahamiyatga ega. shu maqsadda maydonchaga ekiladigan daraxtlar o‘simliklar mana shu o‘lka tabiatiga, iqlimga mos bulishi zarur.
Ekinzorni tashkil yetishda dastur mazmunidan kelib chiqhan holda bir guruh uchun poliz ekinlari tanlanadi. Kichik guruh uchun urug‘lari xomligicha iste’mol qilish mumkin bo‘lgan: sabzi, rediska tavsiya etiladi.
O‘rta guruxda ham xuddi shular yekiladi. Biroq; imkoni boricha,: ikki xil navi ya’ni kizil va ok. rediska ekiladi- Maksad bolalar ularni solshtirib o‘xshash va farkli tomonlarini anglamog‘i lozim Katta guruxda bolalar uchun tavsiya yetilgan barcha sabzavot o‘simliklari ekiladi. Gulzorni tashkil yetishda, maktabgacha ta’lim muassasasining tabiiy sharoitini hisobga olgan holda, erta bahordan to kech kuzgacha gullaydigan o‘simliklar tanlanadi.
Masalan: lola, narsiss (chuchmoma), kapalakgul, qo‘qongul kabi gullar tanlanib, ularni markaziga baland buyli, chetlariga past buyli gullar tanlanadi.
Yer maydonchasida bahor, yoz oylarida jonli tabiat burchagi tashkil yetiladi. MTMning tabiiy sharoitini hisobga olgan holda, jonli tabiat burchagida quyonlarni. tovuqlarni, o‘rdaklarni boqib parvarish qilish mumkin. Bu bolalar joiivorlarni parvarish qilish, ko‘nikma masalalarini tarbiyalash, ularga nisbatan g‘amgxo‘rlik munosabatlarini chuqurroq tarbiyalashga yordam beradi. Yer maydonchasida har bir yosh guruh uchun o‘yin va jismoniy tarbiya maydonchalari, tabiiy material bilan o‘ynash uchun kum solingan yashiklar kichikroq xovuz bo‘lishi lozim. Jonivorlar quyon va tovuqlar boqish uchun joyi ajratiladi.

Kichik guruh bolalari uchun ekinzor maydoni har bir bolaga 1 kvm hisobidan tashkil qilinadi. O‘rta guruh bolalari uchun norma 1,5 kvm gacha, katta tayyorlov guruh, bolalari uchun 1,5-2 kvm gacha oshiriladi. Ekinzor atrofi past bo‘yli o‘simliklar bilan o‘raladi. Atrofi o‘ralgan ekinzor chiroyli ko‘rinishga ega bo‘lishi bilan birga, guruxlarni bir - biridan tabiiy ajratib turadi. Ekinzor uchun tanlangan urug‘lar yuqori iavli axshi ekish xususiyatiga ega bo‘lishi kerak. Ekilgan urug‘larning asosiy sifat ko‘rsatkichi uning unib chiqishidir. Nihollar paydo bo‘lishini tezlashtirish uchun urug‘lar namlanadi va undiriladi.
Gul o‘simliklarining ekishning eng ko‘p tarqalgan shakli klumba, rabatka va gazonlardir. Gulzorni bezashda manzarali o‘simliklarni to‘g‘ri tanlash muhimdir. O‘simliklarning yorug va namga bo‘lgan galabini ye’tiborga olish kerak. O‘simliklarni tanlaganda klumbada erta bahordan to kech kuzgacha gul ochilib turishi nazarda tutilishi lozim. Erta bahorda ochilgan gulga ega bo‘lish uchun kuzda yerga piyozli O‘simliklar - lola, chuchmoma yekiladi yoki iyul oyida kapalakgul, dastagullar zkilib, erta bahorda ular doimiy joylariga ko‘chirib o‘tkaziladi. Gulzorni bezashda chiroyli gullarni butazor va o‘tsimon manzarali O‘simliklardan foydalanish mumkin Ochiq yerda yashash davomiyligiga ko‘ra manzarali o‘simliklar ko‘p yillik, 2 yillik, 1 yilliklarga bo‘linadi. Ko‘p yillik o‘simliklar guruhiga yer ustidagi qismi qishda xalok o‘simliklar kiradi. Uning hayoti tuproq ostidagi organlarida; piyoz, tugunak ildizpoya, ildizida saqlanadi. Qishlovchi o‘simliklar bahorda tez o‘sadi. Erta bahorda va kuzda gullaydi. Ko‘p yillik o‘simliklarga alohida e’tibor berish lozim Ikki yillik gulli o‘simliklarga ko‘pincha urug sepilgandan so‘ng 2 chi yiliga gullaydigan o‘simliklar kiritiladi. Bu o‘simliklar yozning brinchi yarmida ochiladi.
Gulxonada bir vegetativ davrda foydalaniladigan gullarni bir yillik yoki yozgi o‘simliklar deyiladi. Yozgi o‘simliklar ekilgan yili ochiladi, urug beriladi va xalok bo‘ladi. Ularning guli chiroyli bo‘lib, yozning ikkinchi yarmida qiyg‘os bo‘lib ochiladi.
Maydoncha bog‘cha bolalari uchun yil mavsumi va fasllarning o‘zgarishini kuzatadigan eng qulay joydir. Tarbiyachi bolalarni maydonchaga olib chiqib, tabiatda bo‘ladigan o‘zgarishlar, uning sabablari, qishlab qoluvchi va uchib ketuvchi qushlar bilan tanishtiradi. Bir so‘z bilan aytganda, bog‘cha maydonchasi bolalarning har tomonlama rivojlanishida jonli va jonsiz tabiat bilan tanishishida, o‘z ona -Vatanini sevishda uni muhofaza qilish. hayvonlarni asrash va ko‘paytirishda ta’lim - tarbiya oladigan ilk maskan hisoblanadi.

Xulosa
Tabiat bola uchun ma’naviy boyitishning bitmas-tuganmas manbaidir. Bolalar doimo tabiat bilan aloqada bo'lishadi. Hayvonot dunyosining xilma-xilligi qiziqish uyg'otadi, bolalarni mehnatga undaydi. Tabiat bilan uchrashish ularda tevarak-atrof haqida real bilimlarni shakllantirishga, tirik mavjudotlarga insonparvarlik munosabatini tarbiyalashga yordam beradi.
"Bolalar bog'chasining eng muhim vazifasi - bolani tabiat olami bilan tanishtirish, uni tushunishga o'rgatish, unga ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo'lish" (Maktabgacha yoshdagi bolalarni qanday tanishtirish, 1978). Bu muammoni bolalar tabiat va haqida boshlang'ich bilimga ega bo'lganda hal qilish mumkin oddiy usullar o'simliklarni etishtirish, hayvonlarga g'amxo'rlik qilish. Ya'ni, buning kafolati nafaqat nazariy tushunish, balki amaliy bilim va ko'nikmalar: masalan, bolalar uchun o'rmonda, dalada, o'tloqda qanday o'simliklar borligini bilishning o'zi etarli emas, ularni xarakterli belgilari bilan farqlash kerak.
1) vizual (kuzatish, rasmlarga qarash, filmlar va filmlarni namoyish qilish);
2) amaliy (o'yin usuli, mehnat, boshlang'ich tajriba,
3) og'zaki (o'qituvchining hikoyasi, o'qish san'at asari, suhbat).
Bolani ekologik tarbiyalash usuliga biosentrik yondashuv yovvoyi tabiat ob'ektlarini bolaning sub'ekt muhitiga, uning hayoti fazosiga olib kirish zarurligini ilgari suradi. Bunga maktabgacha ta'lim muassasasi hududida yashash burchagini tashkil etish yordam beradi. Shunday qilib, bolalarni tabiat bilan tanishtirish uchun uzluksiz, uzoq muddatli va tizimli ish olib borish uchun sharoitlar yaratiladi.
Bolalar tabiatda bevosita uchrashadigan o'simliklar va hayvonlarning xilma-xilligi umumiy, tabiiyni ajratib ko'rsatishni qiyinlashtiradi, bu ham hayvonlar va o'simliklar hayotining xususiyatlarini idrok etishda qiyinchiliklar tug'diradi. Tabiat burchagi bolalarga oz sonli aholiga, ularning eng tipik xususiyatlariga e'tibor qaratish imkonini beradi va shu bilan bolalarga tabiat haqida chuqurroq va mustahkamroq bilim beradi. Burchak aholisining fazoviy yaqinligi ham muhimdir. Bolalar, masalan, akvariumdagi baliqlarni yaxshi ko'rish, ularni uzoq vaqt tomosha qilish imkoniyatiga ega bo'ladilar.

Burchak uchun o'simliklar va hayvonlarni tanlashda bir qator talablarni hisobga olish kerak. Bu tasodifiy aholining oldini olishga yordam beradi, mehnat va kuzatuv bolalariga tarbiyaviy va tarbiyaviy ta'sir ko'rsatadi (Welcome to Ecology, 2003).

1) o'simlik yoki hayvon tanlangan sistematik yoki vakili bo'lishi kerak ekologik guruh. Bu bolalarni umumiy bilimlar bilan tanishtirish imkoniyatini beradi xarakterli xususiyatlar, guruh, turmush tarzi.
2) Guruh aholisiga mehnatning sifati, tabiati va sarflangan kuchlari bo'yicha g'amxo'rlik maktabgacha yoshdagi bolalar uchun mavjud bo'lishi kerak. Shuning uchun, birinchi navbatda, parvarish qilishda oddiy bo'lmagan o'simliklar va hayvonlar tanlanadi.
3) Tirik burchakdagi o'simliklar va hayvonlar yorqin, jozibali, maktabgacha yoshdagi bolaning hali ham beqaror e'tiborini ushlab turishga qodir bo'lishi kerak.
4) Bolalar nafaqat umumiy, balki individual farqlar va belgilarni ham ko'rishlari uchun bir xil turdagi bir nechta nusxalarga ega bo'lish kerak, bu esa, o'z navbatida, tabiat dunyosining xilma-xilligini tushunishga olib keladi.
5) O'simliklar va hayvonlar mutlaqo xavfsiz bo'lishi kerak.
6) Yashash burchagidagi ob'ektlarning normal hayoti uchun sharoitlarni kuzatish kerak: havo harorati, namlik, shovqin darajasi va boshqalar O'simliklar quyosh nuriga doimiy kirish imkoniyatiga ega bo'lishi uchun joylashtirilishi kerak.