Yig’uvchi linzaning fokus masofasini aniqlash Zarur asboblar

1-rasm
uyumning tasvirini hosil qilishda va linzaning ifodasini keltirib chiqarishda gomotsentrik (bitta nuqtadan tarqaluvchi) nur dastalaridan foydalaniladi. Bunday nurlar bosh optik o‘qqa nisbatan kichik burchaklarda (paraksial nurlar) tarqaladi. Ular uchun burchaklarning sinus va tangenslarini, burchaklarni o‘zi bilan almashtirishga imkon beradi. Natijada keltirib chiqarish ifodalari ancha soddalashadi. Ko‘pchiIik darsliklarda shu usuldan foydalanilgan.
A
2-rasm
gar parallel nur dastasini yig'uvchi linzaga tushirsak, linzaning ikkinchi tomonida nurlarning yo‘nalishi bir nuqtaga to‘planadi (2-rasm) Ushbu nuqta F harfi bilan belgilanib, fokus masofasi deyiladi. Bosh optik o‘qqa perpendikulyar bo‘lgan va fokus masofasidan o'tuvchi tekislikka fokal tekislik deyiladi. Fokus masofa va fokal tekisligi linzaga nisbatan simmetrik joylashgan bo‘ladi.
Yig‘uvchi linzaning fokus masofasini aniqlaymiz. Egrilik radiuslari R₁ va R₂ bo‘lgan sferik sirtlarning markazlari C₁ va C₂ nuqtalarda joylashgan linza yordamida buyumning tasvirini qanday hosil qilishini ko‘ramiz (3-rasm).
Shishadan yasalgan linzaning sindirish ko‘rsatkichi n, linza jovlashgan muhitning sindirish ko‘isatkichi n₂ bo‘lsin. Linzadan a masofoda, bosh optik o‘qda joylashgan nuqtaviy manba (gomotsentrik nurlar) tasvirining vaziyati, ya’ni b ni aniqlaymiz. Uning uchun S manbadan tarqalayotgan ikkita nurning linzadan o‘tgandan so‘ng kesishgan nuqtasini topish kerak (3-rasm).
I