Yetishtirish texnologiyasi va ekologiya

Dorivor xushbo‘y ruta o‘simligini yetishtirish. 
R uta tabiiy 
holda 0 ‘rta Y er dengizi, Janubiy Y evropa, Osiyo m am lakatlarida, 
sh u ju m lad an  0 ‘zbekistonda ham  yovvoyi  holda o ‘sadi.  Rossiya, 
U kraina  va  B elorussiya  davlatiarida  keng  m aydonlarda  k o 'p ro q  
ekilib kelinm oqda.  H ozirgi  kunda  0 ‘zbekiston R espublikasinm g 
ayrim  
sug‘oriladigan 
tuproqlarining 
kichik 
m aydonlarida 
ekilm oqda. 
D orivor 
ruta 
o ‘simligini 
unum dor, 
m exanik 
tarkibi  o ‘rtacha  va  stukturali  tuproqlarda  ekilsa  yoki  dukkakli 
o ‘sim liklardan  b o ‘shagan  yerlam i  ajratilsa,  yaxshi  o ‘sadi  va 
undan  k o ‘proq  xom -ashyo  y ig ‘ib  olish  mum kin.  D orivor  ruta 
o ‘sim ligi ekiladigan yerlam i kuzda tayyorlashdan oldin gektariga 
20-30  tonna  g o ‘ng  va  40-50  kg  fosfor  o ‘g ‘iti  berib.  25-28  sm 
chuqurlikda haydab q o ‘yiladi. Erta bahorda, y a ’ni m art oylarining 
boshlarida  yerlam i  boronalab  va  m ola  bilan  tekislab  begona 
o ‘tlardan  tozalab,  tuproq  harorati  (10-15  sm  qatlam ida)  15-20°S 
b o ‘lganda  ruta  u ru g ‘i  1-1,5  sm  chuqurlikda,  qator  oralari  15  sm 
egatlar o ralig‘i  70  sm qilib  sabzavot ekish m oslam alarida ekiladi. 
R uta  o ‘sim ligi  u ru g‘idan  k o ‘payadi.  0 ‘sim likning  u m g ‘i  ju da 
rnayda  b o ig a n lig i  uchun u  sekinlik  bilan  o ‘sadi.  Tuproqda  nam  
etarli b o ‘lsa urug la r  6-8 kundan keyin unib chiqadi. N am garchilik 
etarli  bo‘lm agan yerlarda  ekish  bilan  bir  vaqtda  sug ‘orish uchun 
egatlar  olinadi.  0 ‘sim lik  yerdan  unib  chiqqandan  keyin  unga 
ishlov berish boshlanadi.  Rutani  yaxshi  rivojlanishi, undan sifatli 
va  m o 'i  hosil  yetishtirish  m aqsadida  qator  oralari  kultivatsiya 
bilan yum shatiladi v a begona o ‘tlardan tozalanadi. Chunk i begona 
o ‘tlar va hasharotlar k o ‘proq zarar etkazishi mum kin.
0 ‘sim lik  2-3  ta  chin  barg  chiqarganda qator  oralari  o ‘tlardan 
tozalanib  yagana  qilinadi  va  har  bir  tupda  2-3  tadan  o ‘simlik

---

qoldiriladi.  A gar  urug‘iar  to ‘!iq  unib  chiqm agan  yerlar  b o ‘lsa, 
u  m aydonlam i  to id iris h   uchun  (rem ong)  yaganalash  natijasida 
ortib  qolgan  baquvvat  o ‘sim liklardan  foydalanish  m aqsadga 
m uvofiq b o ‘ladi.
Ruta  o ‘sim ligini  o ‘suv  davrida  yaxshi  o ‘sishi  va  rivojlanishi 
uchun  gektariga  40  kg  hisobidan  so f  azot  va  20  kg  dan  kaliy 
o ‘g ‘iti bilan oziqlantiriladi.
Ikkinchi  oziqlantirish  ruta  o ‘simligi  shonaga  kirgan  davrda 
gektar  hisobiga  30  kg  azot  va  20  kg  dan  fosfor  o ‘g ‘iti  bilan 
oziqlantiriladi.
O ziqlantirish  har  bir  su g ‘orishdan  oldin  am alga  oshirilishi 
lozim.  S ug‘orishdan keyin ru ta о ‘sim ligining oralari yum shatiladi 
va begona  o ‘tlardan tozalanadi.
R uta  o ‘sim ligi  oziqa  elem entlarga  talabchan  b o ‘lganligi 
uchun  oxirgi  oziqlantirishni  gullash  oldidan  30  kg  dan  azot  va 
kaliy  o ‘g ‘iti  berish bilan tugatiladi.
V  egetatsiya davom ida rutani havo harorati va tuproq nam ligini 
hisobga  olgan  holda  birinchi  yili  7-8  m arta  su g ‘oriladi.  Ruta 
o ‘sim ligi  ikkinchi yili m eva beradi.
Ikkinchi  va  undan  keyingi  yillarda  su g‘orish  va  oralariga 
ishlov  berish  soni  ancha  kam ayadi  va  uni  oziqlantirish  xom- 
ashyosi  о ‘rib  olingandan  keyin  am alga  oshiriladi.  Uning  xom- 
ashyosi  vegetatsiya  davom ida  gullash  fazasigacha  ikki  m arta 
о ‘rib  olinadi.  Rutaning  m ahsuloti  yer  yuzasidan  5  sin  qoldirilib 
pi chan  yoki  silos  o ‘radigan  kom bayn  bilan  y ig ‘ib  olinadi.  Ruta 
o ‘sim ligini  о ‘suv  davrida  yaxshi  parvarish  qilinsa,  (o ‘g ‘itlash, 
su g ‘orish,  oralariga  ishlov  berish,  zararkunanda  va  kasalliklarga 
qarshi)  gektaridan  4-5  tonna  k o ‘k  massa,  600-700  kg  quruq 
m ahsulot (barg, gul) va 80-90 kg urug‘  y ig ‘ib olish m um kin. Ruta 
o ‘sim ligiga  barcha  m adaniy  o ‘sim liklarga  o 'x sh ab   vegetatsiya 
davom ida  о ‘rgim chakkana,  hasharot  lichinkalari,  barg  shirasi 
k o ‘proq  zarar  keltiradi.  K asallikni  oldini  olish  uchun  10%  li 
oltingugurt kalloid suspenziyasi va detsit eritm asi  bilan  ishlanadi.
56

---