Yetishtirish texnologiyasi va ekologiya

Kimyoviy tarkibi. 
0 ‘simlikning hamma qismida (ildizida 0,40- 
1,30%),  bargida  0,14-1,20%,  poyasida  0,20-0,65%),  guli da  0,24- 
0,60%, pishgan mevasida esa 0,70% gacha) alkaloidlar bo‘ladi.
XI DF ga ko‘ra barg tarkibidagi alkaloidlar yigindisi 0,3% dan, 
ildizidagi  (IX  DF  ga  ko‘ra)  alkaloidlar  yig‘indisi  0,5%  dan  kam 
bo‘Imasligi lozim.
Mahsulot  tarkibida  aikaloidlardan  tashqari  oz  miqdorda 
uchuvchan  asoslar:  N-metilpirrolin,  N-metilpirrolidin  va  piridin, 
ildizida  yana  kusgigrin  bo‘ladi.  Atropin,  giossiamin,  skopolamin 
(giossin),  apoatropin  (atropamin)  va  belladonin  belladonnaning 
asosiy  alkaloidlaridir.  Belladonna  alkaloidlari  tropan  guruhiga 
kiradi,  ular  murakkab  efir  tipida  tuzilgan.  Tropan  pirrolidin  bilan 
pipiridinning  azot  orqali  birlashishidan  hosil  bo‘lgan  bitsiklik 
birikma  bo‘lib,  uning  spirti  -  tropanol  (yoki  tropin  spirti)  trop 
(a-fenil,  b-oksipropion)  kislota  bilan  birlashsa,  murakkab  efir  - 
atropin  (va  chapga  buruvchi  izomeri  giossiamin)  alkaloidi  hosil 
bo‘ladi.  Tropanol  spirti  atrop  kislota  bilan  birlashib,  apoatropin 
(izomerii  belladonin),  oksitropanol-skopin  spirti  esa  trop  kislota 
bilan  birlashib,  skopolamin  (izomerii  giossin)  alkaloidlari  hosil 
kiladi.  Belladonna  o‘simligining  yer  ustki  qismida  aikaloidlardan 
tashqari, davolash uchun ahamiyatsiz bo‘lgan metileskulin glikozidi 
ham  bo‘ladi,  Uriing  fluoressensiya  berish  xususiyati  bor,  shuning 
uchun  belladonna  o ‘simligi  bilan  zaharlanganlikni  aniqlashda  sud 
tibbiyot (sud-meditsina)  ekspertizasida katta ahamiyatga ega.
Bargdan  tayyorlangan  spirtli  ajratmaga  ammiak  eritmasidan 
bir  tomchi  tornizilsa,  eritmada  glikozid  metileskulin  yoki  uning 
aglikoni  metileskuletin  («xrizatrop  kislota«)  bo ‘lgani  uchun  ko‘k 
fluoressensiya hosil bo‘ladi.

---

Ishlatilishi. 
Belladonna  preparatlari  turli  spazmatik  hollarda 
(ichak  va  siydik  yoTlari  spazmida)  antispazmatik  hamda  m e’da 
va  o‘n  ikki  barmoq  ichakning  yara  kasalligida,  xoletsistit,  o ‘t 
pufagining  tosh  kasalligida,  buyrak  sanchigTda  og‘riq  qoldiruvchi 
dori  sifatida,  shuningdek,  bronxial  astma  kasalligini  davolashda 
hamda so Так va shilliq bezlari ajratadigan suyuqlikni kamaytirishda 
ishlatiladi.  Bulardan  tashqari,  ko ‘z  kasalliklarida  ko‘z  qorachig‘ini 
kengaytirish  uchun  ham  qoTlaniladi.  Ildiz  preparati  Parkinson 
kasalligini  davolash uchun beriladi.
Belladonna  o ‘simligining  alkaloidlaridan  tibbiyotda  atropip  va 
skopolamin  ishlatiladi,  giossiamin  ko‘proq  zaharli  boTgani  uchun 
ishlatilmaydi.