Yerning ichki tuzilishi. Yerning turli chuqurlik intervallaridagi zichligi

Och tusli bo’z, Tipik bo’z va To’q tusli bo’z tuproqlar.
O’zbekiston tuproqlari tasnifida och tusli bo’z tuproqlar bo’z tuproqlarning eng kenja tipchasini tashkil qilib, u respublikamizning past tog’li hamda tog’ oldi prolyuvial tekisliklarida tarqalgan. Ammo O’zbekiston katta geografik kenglikda tarqalganligi sababli, turli–tuman iqlim mintaqalarini o’z ichiga oladi va oqibatida tuproq qoplami shu iqlim tasirida takomillashadi.
Jumladan och tusli bo’z tuproqlar qisman Farg’ona vodiysida asosan Sirdaryo va Jizzax viloyatining tekisliklarida, Samarqand, Navoiy, Qashqadaryo, Surxondaryo viloyatlarining bo’z tuproqlar mintaqasida keng tarqalgan.
O’zbekiston hududida, qisman tog’, tog’ oldi tekisliklarida tarqalgan bo’z tuproqlar uchun xos bo’lgan morfologik xususiyatlari ularning ekologik holati ko’pchilik adabiyotlarda yoritilgan. Ushbu sahifalarda biz tog’ va tog’ oldi prolyuvial tekisliklarida tarqalgan hamda bevosita cho’l(sahro) mintaqasi-Qizilqum cho’l(sahro)si bilan tutash hosil qilgan hududda o’z rivojlanishi, takomillanishi (evolyustiyasi)ni kechirayotgan och tusli bo’z tuproqlar, ularning kelib chiqishi uchun xos bo’lgan xususiy morfogenetik belgilar, agrokimyoviy va agrofizikaviy xususiyatlari to’g’risida fikr yuritmoqchimiz.
Och tusli bo’z tuproqlar O’zbekiston sug’oriladigan erlarining asosiy qismini tashkil qiladi va u dengiz sathidan 260 m. dan 700 m. gacha balandlikda tarqalgan. Bu tuproqlar tarqalishida balandlikning bunday katta farqlanishi eng oldin geografik joylanish ayniqsa, tog’ qiyaliklarining holati va yo’nalishi, respublika iqlimini vujudga keltiruvchi havo to’lqinlarining yo’nalishi kabilar sabab bo’ladi. Jumladan tog’larning shimoliy qiyaliklari va tekisliklarida och tusli bo’z tuproqlar dengiz sathidan 260-500 m. janubiy qiyaliklarida 550-700 m. g’arbiy qiyaliklarda eng yuqori tarqalish chegarasi 600-700 m. quyi chegarasi esa 300 m. dan yuqori chegarasi 560-600 m. balandlikda o’tadi. Tog’ hududida mavjud past tog’lar va ular tasirida vujudga kelgan barcha prolyuvial tekisliklar respublikamizning janubiy qismida joylashganligi tufayli bu erda tarqalgan tuproqlarni janubiy och tusli bo’z tuproqlar deb atashni lozim ko’rdik.