|
KIRISH
Yer masalasi qadim-qadimdan eng dolzarb masala hisoblanadi. Chunki yer insoniyatning boshpanasi, yashashi uchun iqtisodiy bazis va vosita hamda ekologik tizimlarda turuvchi tabiatning ajralmas bo ‘lagidir.
Respublikamizda yer munosabatlarini tartibga solishning bosh yo‘nalish va tomoyillarini belgilovchi eng muhim qonuniy hujjat 0 ‘zbekiston Respublikasi «Yer kodeksi»dir. Uning boshidan oxirigacha yerga nisbatan nihoyatda tejamkorlik bilan xo'jalik munosabatida bo‘lish, iqtisodiyotning barcha sohalarida yerni imkon qadar muhofazalash va undan oqilona foydalanish ruhi singdirilgan. Ushbu kodeksning birinchi moddasida qayd etilganidek, «Yer umummilliy boylikdir, 0 ‘zbekistan Respublikasi xalq hayoti, faoliyati va farovonligining asosi sifatida undan oqilona foydalanish zarur va u davlat tomonidan muhofaza qilinadi».
0 ‘zbekiston R espublikasi Oliy M ajlisi to m onidan yer munosabatlarini boshqarishning negizini belgilab beruvchi: undan oqilona va unumli foydalanishga asos soluvchi 21 ta davlat kadastrlari qabul qilingan. Ular qatorida o‘rin olgan «Davlat yer kadastri»,
«Fermer xo‘jaligi to ‘g‘risida»gi, «Dehqon xo'jaligi» to ‘g ‘risidagi,
«Suv va suvdan foydalanish to 'g‘risida»gi, «Ijara to‘g‘risida»gi, «Yer solig‘i to ‘g‘risida»gi Qonunlar dehqonlarga yer resurslaridan keng va samarali foydalanishga yo'l ochib berdi. «Davlat yer kadastri»ning 3-bandida ifodalanganidek, «Davlat yer kalastri Davlat kadastrlari yagona tizimining asosiy tarkibiy qismi hisoblanib, u yerlaming tabiiy, xo'jalik rejimi, toifalari, sifat xususiyatlari va qiym ati, yer uchastkalaming o'm i va o'lchamlari, ulaming yer egalari, yerdan foydalanuvchilar, ijarachilar va mulkdorlar o'rtasidagi yer taqsimoti to ‘g‘risidagi m a’lumotlar hamda hujjatlar tizimidan iboratdir».
Yuqorida qayd qilingan qonunlarda amalda to ‘g‘ri foydalanish va yer to ‘g‘risida puxta bilim berish uchun sohadagi oliy o‘quv yurtlarida
maxsus fani (predmet) o'qitiladi. Masalan, Toshkent irrigatsiya va melioratsiya institutida, Toshkent agrar universitetida, Andijon qishloq xo'jaligi institutida, 0 ‘zbekiston Milliy universitetida va boshqa oliy o‘quv yurtlarida «Yer kadastri asoslari» o'rganiladi.
«Yer kadastri asoslari» o‘quv qo‘llanmasining asosiy maqsadi 0 ‘zbekiston Respublikasida yerdan hoziigi va kelgusi avlod manfaatlarini hisobga olgan, zamon talablariga asoslangan, yer to'g'risidagi qonunlar talablaridan kelib chiqqan holda oqilona foydalanish va uni muhofaza qihsh, tuproq unumdorligini qayta tiklash, oshirish va yaxshilash, xo'jalik yuritishning barcha shaklterini taraqqiy ettirish, yerdan foydalanishni teng huquqiyligini amalga oshirish, yuridik va jismoniy shaxslasning yer uchastkalariga bo'lgan huquqiarini mustahkamlash va tartibga solishdan iborat.
Xorijda va respublikamizda bu kurs o‘qitilayotgan oliy o'quv
yurtlarida «Yer kadastri asoslari» nomi bilan o‘quv qo‘llanmalari ham tuzilgan, shuningdek, qator darsliklar yaratilgan.
Masalan: Н.Д.Казанцова - «Земельное право» (universitetlar
uchun darslik, М ., 1958), И .В .Д егтерев, JI.И .О сипов -
«Земельное право и земельный кадастр» (qishloq xo'jaligi institutlariga mo'ljallangan darshk., М., 1975), Д.И.Гнатковия -
«Земелный кадстр» (Экономика землепользования. Львов, Высшая школа, 1986), Т.П.Магазиншиковнинг - «Земелный кадастр», (Львов, 1980) nomli darsliklari shular jumlasiga kiradi. Ammo ular bundan 30-40 yil ilgari nashr etilgan b o ‘lib,
mazmunan bugungi sharoitga, ayniqsa, O'zbekiston sharoitiga va uning qonun asoslariga to'g'ri kelmaydi.
O'zbekistonlik R.Q.Qo'ziyev, G'.Yu.Yo'ldoshev va I.A.Akromov muallifligidagi «Tuproq bonitirovkasi», Toshkent, («Moliya», 2004), G '.A .Talipov, J.M .M aqsudov va I.A.Akromov tom onidan yaratilgan «O'zbekiston yer kadastri («O'zdavyerloyiha», 1994) qo'llanmalari esa sifatli bo ‘lsa-da, soha va unga aloqador masalalami to'liq qamrab olmagan, hajmiga ko'ra, ohy o'quv yurtlari uchun maxsus darslik bo'la olmaydi.
Shu bois davlat ahamiyatiga ega bo'lgan yer resurslaridan oqilona, unumh foydalanish va uni muhofaza qihsh masalalariga bag'ishlangan o'quv qo'llanmasini ishlab chiqish zarur. Ushbu o'quv qo'llanma shu zaruriyat maxsulidir.
Uni yaratishda «Yer kodeksi», «Davlat yer kadastri»ga asoslanildi, shuningdek, yeming meliorativ va ekologik holati, yer resurslarini xatlash (ro‘yxatdan o‘tkazish), muhofaza va nazorat qilish, yer munosabatlariga aloqador bo'lgan masalalar bo'yicha tayyorlangan rasmiy hisobotlardan, maxsus jurnallar, adabiyotlar, maqololar, nizomlar va grafik hujjatlardan hamda internet ma’lumotlaridan keng ravishda foydalaniladi.
Qo'llanm adan oliy o‘quv yurtlari talablarigina emas, balki magistrlar, aspirantlar, yer kadastri va yer huquqi masalalariga aloqador mutaxassislar, yer tuzuvchilar ham foydalanishlari mumkin.
Muallif O'zbekiston Respublikasi Yer resurslari, geodeziya, kartografiya va davlat kadastri b o 'y ich a davlat qo'm itasi,
«O'zdavyerloyiha» ilmiy loyiha instituti va uning «Yer kadastri filiali» hodimlariga o'z arxivlaridan foydalanish imkonini yaratganliklari va Mirzo Ulug'bek nomh Milliy universiteti Geografiya fakultetining
«Geodeziya, kartografiya va kadastr» kafedrasi mudiri, professor T. Mirzaliyevga va Geografiya fanlari nomzodi J. Qoraboyevga ba’zi masalalami hal qilish bo'yicha bergan fikr-mulohazalari uchun minnatdorchilik bildiradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
