Yengil sanoat texnologiyalari kafedrasi «amaliy antrapologiya asoslari»

1-LABORATORIYA ISHI

Ishning nomi: SKELET VA ОDAMNING MUSHAK SISTEMASI
Ishdan maqsadi : Skelet va оdamning mushak sistemasini urganish.

Ishni bajarish uchun kerakli asbob uskunalar: Skelet, plakatlar, оdamning mushak sistemasi rasmlari, santimetrli lenta.
.
Nazariy qism.

1. ODAM SKELETI
Skelet — suyaklar tizimi bo'lib, u tananing qattiq asosini tashkil etadi. Skelet butun tana uchun tayanch rolini o'ynaydi. Odam skeletining umumiy suyaklar soni 206 ta bo'lib, bulardan 170 tasi juft, 36 tasi toq suyaklardir. Barcha suyaklar odam umumiy og'irligining 16-18 foizini, chaqaloqlarda esa 14 foizini tashkil etadi. Odam tana shaklini aniqlaydigan ko'p belgilarning shakllanishida skelet juda muhim rol o'ynaydi. Tananing umu­miy kattaligi, proporsiyasi, qomat, ko'krak qafasining shakli ka-bilar shunsa kiradi.
Skelet tuzilishini bilmay turib, odam tanasidagi yosh o'z-garishi bilan bog'liq boigan morfologik o'zgarishlarni tasavvur etish mumkin emas.
1.1. Suyaklarning shakli va tuzilishi
Odam skeleti suyaklarining shakli va kattaligi har xil bo'ladi. Suyaklar shaklan uzun suyaklar; yassi suyaklar; kalta suyaklar; aralash suyaklarga ajratiladi.
Uzun yoki naysimon suyaklarga qo'l va oyoq suyaklari kira-di, ular boshqa suyaklarga qaraganda uzunroq bo’ladi (1.1-rasm).
Yassi yoki keng suyaklarning qalinligi va uzunligi enidan kamroq bo'ladi. Yassi suyaklarga kurak, ko'krak, tos va bosh suyaklari kiradi.
Kalta suyaklar o'lchamlari asosan bir xil bo'ladi. Kalta suyak­larga umurtqalar, qo'1-kaft va oyoq-kaft suyaklari kiradi.
Aralash suyaklar murakkab shaklga ega bo'lib, bularga kalla suyagining yuz qismi, umurtqalar, tos suyaklari kiradi.

1.l-rasm. Suyaklarning shakllari:
1 — uzun; 2 — yassi (keng); 3 — kalta, mayda; 4 — aralash

Suyaklarning ustida chuqurliklar, o'yiqlar, do'ngliklar mav-jud. Mushaklar suyaklarga birikadi. O'yiqlardan esa qon tomir-lari va asab tolalari o'tadi.

1.2-rasm. Bo'g'imning
tuzilishi:
1 — shishasimon tog'aylar;
2 — suyak osti; 3 — sinovial
parda; 4— bo'g'im bo'shlig'i;
5 — bo'g'im xaltasi.
1.2. Suyaklarning birikishi
Skelet suyaklari bir-biri bilan ikki xil — uzlukli va uzluksiz birikadi.
Suyaklar: a) tog'ay yordamida (qovurg'alar); b) suyaklar yordamida (dumg'aza va tos suyaklarini 16 yoshdan keyin biri­kishi); d) mushaklar yordamida (kurak suyagi bilan umurtqa suyaklarining birikishi) uzluksiz birikadi. Uzluksiz birlashgan suyaklar harakati chegaralangan bo'ladi.