Yengil sanoat texnologiyalari kafedrasi «amaliy antrapologiya asoslari»

Ishdan maqsadi : Оdam qоmati tushunchasini о’rganish

Ishni bajarish uchun kerakli asbob uskunalar: plakatlar, оdamning tashqi ko’rininshini maketlari, rasmlari, santimetrli lenta.

Nazariy qism

Odam qomati
Odam qomati (andom) tushunchasi. Qomat, boshqa morfologik belgilar kabi ma'lum darajada odam gavdasi tashqi shakllarining xususiyatlarini belgilaydi. Shuning uchun qomatni o'rganish antropologlar va shifokorlar, shuningdek, tikuvchilik ishlab chiqarish mutaxassislari uchun muhim ahamiyatga ega.
Fanda odam qomatini tinch va to'g'ri yurgan vaziyatda, tananing vertikal holatida o'rganiladi. Qomatning vertikal va­ziyatda bo'lishi deb, tinch holat, ya'ni mushaklar va tananing muvozanatda turishida organizmning kam energiya sarflashi tushuniladi. Bu holat ilmiy adabiyotlarda «tabiiy holat», «birin-chi holat», «qadni rostlangan vaziyat» deb ham ataladi.
Qomat deganda, gavdani muvozanatda saqlash uchun mini­mal energiya sarflanadigan tabiiy («tinch») holatda odam tanasi konfiguratsiyasining individual xususiyatlari tushuniladi.
Qomatga boshqa morfologik belgilar singari o'zgaruvchanlik ham xosdir. Qomatning o'zgaruvchanligiga asosan umurtqa pog'onasi shaklining o'ziga xos xususiyatlari, chanoqning oldga egilganlik darajasi ta'sir ko'rsatadi. Qomatning holati mushak-larning qisqarishiga ham bog'liq bo'lib, antropometrik, tabiiy va harbiy holat turlariga bo'linadi (3.1-rasm).

3.1-rasm. Tananing har xil vaziyatida mushaklarning qisqarish sxemasi:
a — antropometrik holat; b — tabiiy holat; d — harbiy holat.

Og'irlik markazining holati va tana muvozanati shartlari.
Kishi gavdasining muvozanat holati va qomati og'irlik markazi­ning holatiga bog'liq bo'ladi. Tananing barcha og'irlik kuchlari qo'yilgan joy umumiy og'irlik markazi bo'lib hisoblanadi. Og'irlik markazi haqida gapirilganda, balki shu markaz joylash-gan soha tushuniladi, chunki organizmning hayot faoliyati davo-mida og'irlik markazining bir qancha siljishlari ro'y beradi.
Odam tinch holatda turganda og'irlik markazining holati uchta tekislikda (frontal, sagittal, va gorizontal) va tayanch te-kisligiga nisbatan aniqlanadi (3.2-rasm).
M.F. Ivaniskiy ma'lumotlariga ko'ra, og'irlik markazi fron­tal tekislikda son suyagi markazining orqasidan hamda tizza va boldir suyaklarining oldidan o'tadi (3.2-a rasm). Bunga ko'ra, og'irlik markazi sagittal tekislikda tananing istalgan simmetrik holatida vertikal turganda, medianali (o'rta sagittal) tekislikda joylashadi (aniqrog'i 80% holatlarda o'ngga yoki chapga (ko'pin-cha o'ngga) siljiydi, chunki mushaklar og'irligining ko'proq qis-mi va jigar tananing o'ng tomonida joylashadi).