Yengil sanoat korxonalarida maxsulotlar va xizmatlar xavfsizligini ta’minlashning zamonaviy talablari

Uskunalarni joylashtirish.
Mashinalarni boshkarishning kulay va oddiy bo’lishi, ish joylarida sanitariya-gigiyena, psixofiziologik va estetik talablarni bajarishda charchatuvchi va toliktiruvchi xolatlarni yukotishda, mashinalarni sozlashda va tuzatishda katta axamiyat kasb etadi.
Bu kachonki mashinalarning uzaro joylashishida va binoning qurilish konstruksiyalari bilan, sozlash zonalarini, boshkarish zonalarini, transport yo’llari va yo’laklarini hisobga olgan xolda bulsagina mumkindir. Shuning uchun mashinalarni joylashtirishda kuyidagilarni hisobga olish kerak:
- mashinalarning konstruksiyasi va gabarit ulchamlari;
- xonalarning ulchamlari va kolonnalar setkasi;
- transport yo’laklari;
- mashinalarni texnologik boshkarish sozlash va yarim maxsulot va tayyor maxsulotlarni joylashtirish;
- ish yo’laklari, mashinalar orasidagi montaj va boshka oraliklar, mashina bilan kolonna va devor oraliklari;
- evakuatsiya yo’laklari, markaziy devorlar yonidan o’tgan;
- devorga o’rnatilgan asbob va uskunalar va boshka moslamalar.
1. Mashinalarning gabarit ulchamlari ularning texnik pasportlarida beriladi: uzunligi, eni va buyi.
2. Kolonnalar setkasi. Xozirgi paytda bir kavatli va kup kavatli binolar kurish paxta, ipak, to’qimachilik va yengil sanoat koxonalari uchun xosdir. Bir kavatli binolarda eng kulay kolonnalar setkasi 12x18m hisoblanadi. Bunda mashinalarni boshkarish kulay bo’ladi, baxtsiz xodisalar xavfi kamayadi, sexning maydoni iktisod qilinadi.
3. Transport chiziki kengligi kuyidagi formula bo’yicha aniqlanadi:
l_mp=b+c, m
bu yerda: b - transport vositasining eni yoki yukning gabariti. £´l transporti uchun b=0,7m, uzi yurar transportlar uchun b=1,1m;
s - transport vositalarining xarakat xavfsizligi tirkishi;
tezlik v1 m/s bo’lganda s=0,2 m.
tezlik v0,5 m/s bo’lganda s=0,1 m.
4. Mashinalarni texnologik boshkarish zonasi - bunda ish operatsiyalarni xavfsiz bajarishni ta’minlaydigan, yonma-yon turgan mashinalar orasidagi yo’lak nazarda to’tiladi. Bu mashinalarni chiqargan zavod tomonidan belgilanadi.
Bu ishchining pozasiga xam boglik. Sozlash zonasi - bunda mashinani montaj va demontaj qilishda, sozlashda sozlovchining xavfsizligi uchun zarur bo’lgan mashina atrofidagi maydon tushuniladi.
Sozlash zonasi xam sozlovchining pozasiga boglik.
5. Ish yo’laklari. Ularning eni kuyidagi formuladan topiladi:
Â=a, (m)
a - kushni mashinalarning boshkarish zonasining yarim summasi, m;
 - mexnatni xar xil tashkil qilishda texnologik zonalarning bir-biriga mos kelishini hisobga oluvchi koeffitsiyent.
Tarash mashinasi uchun =1; plita mashinasi uchun =1,3; pilik mashinasi uchun =1,6; yigiruv mashinasi uchun =2,0.
Bush yo’lak eni uning uzunligiga karab 0,5-0,7 m oraligida bo’ladi. Montaj oraligi - 0,3 m.
6. Evakuatsiya yo’laklari. Bular smena va tanaffus paytlarida, zarur xollarda ishchilarni evakuatsiya qilish uchun hamda transport vositalari yurishi uchun mo’ljallangan. Ular joylashishi bo’yicha: markaziy va djevorlarga yondoshgan; vazifasi bo’yicha: asosiy va yordamchi turlariga bulinadi.
a) Markaziy yo’laklarning eni kuyidagicha hisoblanadi:
V=2a₀+n₁â_mp+v_ev (m)
a₀ - ish zonasi kengligi;
n₁ - transport chiziklarining soni (bir tomonlama bulsa n₁=1, ikki tomonlama xarakat bulsa n₁=2);
â_mp - transport yo’lagining eni, m;
â_ev - evakuatsiya yo’lagining eni, m. â_ev=0,60,005n, m;
n - smena va umumiy tanaffus paytidagi ishchilar soni.
b) Devorlarga yondoshgan yo’lakning eni kuyidagi formula bilan aniqlanadi:
Â_dev=0,2+a₀nâ_mp+â_ev (m)
Evakuatsiya chiqish eshiklari sexlarda kamida ikkita bo’lishi kerak. Ish joyidan chiqish eshigigacha bo’lgan masofa bir kavatli binolarda 100 m gacha, kup kavatli binolarda 75 m gacha bo’lishi kerak.Zinapoya kataklari yonmaydigan materialdan qo’llanilishi kerak. Zinapoya katagining kamida 50% maydoni tabiiy yorug’lik bilan yoritilishi kerak. Sexlarda chikiladigan barcha eshiklar tashkariga ochilishi kerak.