Yengil sanoat korxonalarida maxsulotlar va xizmatlar xavfsizligini ta’minlashning zamonaviy talablari

Jaroxatlovchi omillar va xavfli zonalar.
Ishlab chiqarishda jaroxatlanish xodisalari mavud bo’lishi kuyidagi ommilarga boglik. Mashina va dastgoxlarning xarakatlanuvchi qismlari, kayishllar, barabanlar shkivlar, shneklar, tishli ish shersternyalari va boshkalar issik yuzalar, elektr toki, mato tuklarini kuydirish mashinasi, zararli kimyoviy moddalar, matolarni pardozlashda ishlatiladigan kislota, ishkor va boshka uyuvchi moddlarning bexosdan tushib ketishi, yukoridagi ish joylarida to’siqlarsiz ishlash.
Inson xayotiga sogligiga doimiy yoki vaqti-vaqti bilan xavf tugdiruvchi joy xavfli zona deb ataladi. Bunday zonalar sanot korxonalarida talayginadir.
Mashina va dastgoxlarning xar kanday alanuvchi qismi xavlidir. Masalan: To’qimachilik korxonalarida barcha mashinalari tez aylanuvchi qismlarga ega. Gorizontal tituvchi mashining pichokli barabani 450-700 ayl /min savash mashinasining mgnali savagichi 1000-1200 ayl/ min, tarash mashinasining kabul kiluv barabani 900-1200 ayl/ min, bosh baraban esa 200-400 ayl/min, tezlikka ega bulib, chizikli tezligi 800-1600 ayl/min ni tashkil kiladi. Bu katta inersiya xosil qilib xavfli zona hisoblanadi.
Ergonomika elementlari va ish joyini tashkil qilish.
Ergonomika insonning ish jarayondagi xarakatidir. Ergonomika ishlab chiqarish jarayonida ishchining charchamasdan, ish kobiliyati pasaymagan va sogligini yukotmagan maksimal ish unumdorligiga erishishda fuknsional imkoniyachtlarni urganuvchi fandir.
Ergonomika - nazariy fan bulib, fiziologiya, psixologiya, antropometriya, mexnat gigenasi va inssonning ish faoliyatini kompleks ravishda kamrab oladi.
Xozirgi payda yangi teznologtk jarayon, kichik korxonalar, yangi mashina va uskunalar albatta GOST “maxsulot sifatiga” binoan bo’lishi zarur. Ergonomika ko’rsatgichlar belgilangan talablarga javob berishi kerak.
Ish joyda narsalarning joylashtirish, ularning shakli, rangi va boshka kator omillar noto’g’ri joylashtirilsa ishchini charchatadi, to’g’ri joylashtirilganda esa aksincha ish unumdorligini oshiradi. Bunda ish joylarini tashkil qilish xam katta axamiyat kashf etadi: asboblar to’qimalarining joylashtirilishi, rangi, mashinaning balandligi va boshka ishlab chiqarish sharoitlari shullar jumlasidandir. Bular shunday joylashtirilishi lozimki, ishchi ortikcha xarakatsiz, uzini zuriktirmasdan ulardan osonlik bilan foydalansin. Ish joyning balandligi xam muxim axamiyatga ega. Odatda u 1000-1600 mm oralikda olingani maksadga muvofikdir. Gorizontal bo’yicha kurish burchaklari ( rasm) 18⁰-kuzining ish joyda oniy kurish burchagi.
30⁰-kuzning ish joyida samarali kurish burchagi, 120⁰- kuzining bosh kimirlatmay turgandagi kurish burchagi, 220⁰-kuzining boshni burgandagi kurish burchagi.
Vertikal bo’yicha yukoriga kurish burchagi 55-60⁰ ni, pastga kurish burchagi esa 70-75⁰ ni tashkil kiladi. Bunda xam samarali kurish burchagi 30-40⁰ ni tashkil kiladi.
To’qimachik korxonalarida (ayniksa yigiruv va tukuv fabrikalarida) mashina va dastgoxlarni boshkarish juda kup xarakat qilishni takazo kiladi. Masalan, ipni kalavalovchi smena davomida 10 km ga yakin masofani yurib, 1800 marta uzilgan ipni ulash va bushagan galtaklarni almashtirish uchun engashar ekan. Kalavalovchining ishini yengillashtirish maksadida korxonalarda ularga xarakatlanuvchi o’rindik qilib berilgan. U maxsus tepkini bosib, mashina buylab ungga va chapga xarakatlanishi va o’rindikda o’tirgan yerida uzilgan iplarni ulashi va boshka operatsiyalarni bajarishi mumkin. Bu ularning ishini ancha yengillashtiradi.