Yen’ ayyemgi jazi’wlar Orxon-Enisey yestelikleri Mi’sr ierogliflari’

Jazi’wdi’n’ payda boli’w tariyxi’

Jobasi’:

1. 
   Yen’ ayyemgi jazi’wlar
   
2. 
   Orxon-Enisey yestelikleri
   
3. 
   Mi’sr ierogliflari’
   

Yen’ da’slepki jazi’wlar

B.e.sh. IV mi’n` ji’lli’qti’n` aqi’ri’nda III mi’n` ji’lli’qti’n` basi’nda Tu`slik Mesopotamiyada yen’ a`yyemgi jazi’w payda boldi’. Wol Shumer tsivilizatsiyasi’ni’n` yen’ a`jayip jetiskenligi yedi. Bul su`wretli (yamasa piktografiyali’q) jazi’w yedi. Ma`selen, u`y biykesinde 10 bali’q bolsa, xatker 10 tik tayaqshalar sog`i’p, qasi’na bali’qti’n` su`wretin salg`an. B.e.sh. III mi’n` ji’lli’qti’n` wortalari’nda Tu`slik Mesopotamiyada Shumer jazi’wi’ birotala klinopis`ke aylandi’, keyin ala woni’ Akkadliler da iyelep aldi’.

Akkadli klinopis` penen jazi’lg’an a`yyemgi tekstler b.e.sh. XXV a`sirge tiyisli shumer- Akkad klinopisi 600 belgilerden ibarat, wolardin’ ha`r qaysisi bir neshe ma`nige iye. Aldi’n`g`i’ Aziyanin` derlik barliq xalqi’ Mesoptamiyada payda bolg`an klinopis` sistemasin iyelep aldi’. Wolar tas, metall kestelerinde jazi’lg’an. Klinopis` u`sh min` jildan aslam waqit o`mir su`rdi.

Mesopotamiyanin` yen’ son`g`i tekstleri b.e.sh. son`g`i a`sirlerge tiyisli. Akkad tili ha`m klinopisi menen bir qatarda, b.e.sh. V a`sirden baslap Mesopotamiyada aramey tili ha`m aramey alfavitinde pergament, papirusta jazi’wlar payda boladi.