Yem-xashak yetishtirish agronomiya asoslari



Download 6,59 Mb.
Pdf ko'rish
bet116/183
Sana26.09.2021
Hajmi6,59 Mb.
#185671
1   ...   112   113   114   115   116   117   118   119   ...   183
Bog'liq
Botanika yem-xashak yetishtirish agronomiya asoslari (H.Atabayeva va b.)

Xashaki  sholg‘om
Ahamiyati.
  Xashaki sholg‘om to‘yimli, shirali, oson hazm  boMadigan 
ozuqa  beradi.  Sut  yetishtirishga  moslashgan  xo‘jaliklarda  yem-xashak 
ekinlarning  40-50  foizi  shu  ekinga  to ‘g‘ri  keladi.  Uning  tarkibida  kaliy, 
fosfor, magniy unsurlari k o ‘p b o ‘lganligi uchun  undan un  tayyorlanadi. 
Bargida  vitaminlar,  oqsil  ko‘p  bo‘ladi.  Ildizmevaning  1  kg  da  310-470 
mg karotin bo'ladi.  Serhosil ekin ekanligi bilan alohida ahamiyatga  ega. 
O'zbekistonda bahorda ekilganda 45-50 t ga,  yozda ekilganda 20-25  t ga 
b o ‘ladi.
Biologiyasi.  S holg‘om  karam doshlar  oilasiga  m ansub  ikki  yillik 
o‘simlik.  Birinchi  yili  yo‘g‘onlashgan  ildizmeva  hosil  bo‘ladi,  ikkinchi 
yili  ildizmeva  ekilganda  u  nav  chiqarib  gul  hosil  qilib  urug‘  tugadi.
Xashaki  sholg'omning  urug‘i  1-2  °C  issiqlikda  unib  chiqa  boshlaydi. 
N am  tuproqqa ekilgan sholg‘om urug'da yetarli harorat bo‘lsa, 3-4 kunda 
unib chiqadi.  Yosh nihollari -  5  °C,  yirik o ‘simliklar esa -  6 °C sovuqqa 
chidam  bera  oladi.
U  namga  talabchan  o ‘simlik.  Uning  ertapishar  navlari  60-70  kunda, 
kechpishar  navlari  esa  100-110  kunda  pishib  yetiladi.  0 ‘zbekistonda 
mahalliy va xorijdan keltirilgan  navlar ekilib, ulardan yuqori hosil olinadi.
Yetishtirish  texnologiyasi.
T uproqni  ekishga  tayyorlash,  ishlov  berish xashaki lavlagi  va sabzi 
e k in la rin i  y e tis h tirish   b ila n   b ir  xil.  A lm ash lab   ek ish d a  x ash ak i 
sholg‘omni g‘o ‘za, m ak k ajo ‘xori, kuzgi g‘alla ekinlaridan keyin yozda 
oraliq  ekin  sifatida  ham   ekish  mumkin.  Y em i  shudgorlashdan  oldin 
har gektar yerga 20-30 tonna chirigan go‘ng, 60-80  kg fosfor va kaliyli
www.ziyouz.com kutubxonasi


( s o f   h o ld a )  m in e ra l  o ‘g ‘itla r   s o lin a d i.  B a h o rd a   c h iz e lla n ib , 
boronalanib  tu p ro q d a  nam ni  saqlab  qolish  va  tuproqqa  u rug ‘ning 
b ir  tekis  tu sh ish i  va  k o ‘m ilishi  uch u n   yaxshi  tek islan ib   ekishga 
tay yorlanadi.  X ash aki  sholg‘om  u ru g ‘lari  sab zav o tlar  ekiladigan 
seyalkalarda  ekiladi.  Bir  gektar  yerga  3-4  kg  u ru g ‘  ekiladi,  ekish 
chuqurligi  1,5-2  sm  ni  tashkil  etadi.  U rug ‘ning  tuproqqa  bir  tekisda 
tu sh ish i  uchun  ek ish   o ld id an   u ru g ‘ga  su p erfo sfa t  yoki  c h irin d i 
aralashtirib ekiladi.  Q ator orasi  60-70  sm,  bir gektar yerda yaganadan 
keyin 90-100 ming  o'sim lik qoldiriladi.  X ashaki  sholg'om ni parvarish 
qilish  qatqaloqqa  qarshi  kurash,  qator  oralarini  kultivatsiya  qilish, 
yaganalash,  oziqlantirish  va  su g'orishdan  ibo rat.  Ekin  ekilgandan 
s o ‘ng  y o g ‘in g a rc h ilik   n a tija s id a   q a tq a lo q   ho sil  b o 'ls a ,  u n i 
k o ‘ndalangiga  yengil  b oronalash  va  ku n d a  chopiq  qilib  q atq alo q  
yo‘qotiladi.  2-3 ju ft  chinbarg  chiqqan  davrda  yagana  qilinadi,  bunda 
har  bir  me’yorda  6-7  tadan  o ‘simlik  qoldiriladi.  Bir  gektar  yerda  90 
ming  tup  o'sim lik  qoldiriladi.  Begona  o ‘tlard an   tozalash  va  q a to r 
oralarini  yumshatish  m aqsadida  2-3  m arta  kultivatsiya  qilinadi.  May 
oyining  oxiri  va  iyun  oyining  boshlarida  ekinlar  bir  gektar  yer  foiz 
hisobiga 60-80 kg azot bilan oziqlantirilib, keyin sug‘oriladi. Um um an, 
o ‘sish  davrida  3-4  m arta  sug‘oriladi.
Xashaki  sholg'om ni  takroriy  ekin  sifatida,  kuzgi  ekinlardan  keyin 
yozda ham ekish mumkin.  Bu holda uning agrotexnikasi bahorda ekilgan 
sholg‘omdan farq qilmaydi.  Faqat asosiy ekin ekib olingandan so'ng tez 
m uddat  ichida  yerni  haydab,  erta  ekib  olish  kerak.  Bahorda  ekilgan 
xashaki sholg'omni q o ‘l kuchi bilan iyulda ildizmevalari qurib qolmasdan 
hayvonlarga  ozuqa  uchun  yig‘ishtirib  olinadi.
Yozda  ekilgan  bo‘lsa  uni  kuzda  va  qishda  chorva  mollariga  yedirish 
uchun  handaklarda  saqlanadi.  Lekin  xashaki  sholg‘omning  ildizmevasi 
uzoq saqlanadi. Shu sababli uni birinchi navbatda chorva mollariga berish 
tavsiya  etiladi.
Morfologiyasi.  Sholg‘om  karam doshlar  oilasining  «Brassicaceae 
napus  L»  turiga kiradi.  Bu ham ikki yillik o ‘simlik bo'lib,  urug‘i ekilgan 
birinchi  yili  ildizmeva  va  ildiz  yon  barglar  hosil  qiladi.  Ikkinchi  yili  esa 
shu ildizmeva qayta ekilganda undan poya va gul hosil qilib uiug‘  beradi.
Xashaki  sholg'om  unib  chiqish  davrida  urug‘barg  bosil  qiladi  va  u 
yashil  ranga  kiradi.  Ularning  shakli  kalta,  keng  tuxumsimon,  usti  esa 
yassi  bo‘ladi.  Haqiqiy  barglari  yirik  va  oddiy,  barg  shapalog‘i  tukli  va
www.ziyouz.com kutubxonasi


pastga  qarab  kengaygan.  Ba’zi  bir  navlarda  barg  shapalog'i  butun, 
ba’zilarida  esa  yuqori  qismiga  qarab  kengaygan.
Ikkinchi  yili  o ‘simlik  ildizmevalaridan  poyani  yoppasiga  qoplagan 
uchburchak zanjir  shaklida joylashgan  barglar  hosil  qiladi.
Ildizmevasining shakli va rangi navlariga qarab har xil bo‘lishi mumkin. 
Ko‘pchilik  navlam ing  ildizmevasi  uzun  silindirsimon  yoki  ellipssimon 
bo‘ladi.  Yer ostki qismli oq yoki sarg‘ish, yer ustki qismi binafsha, yashil 
rangda, silliq bo‘ladi. Ildizmevasining 1/2-2/3 qismi tuproqqa kirib turadi, 
yon  ildizlari  ildizmevaning  eng  ustki  qismida  hosil  bo‘ladi.
Ikkinchi  yili ildizmeva  ekilgandan  keyin,  undan  bir necha  poya  o ‘sib 
chiqadi, poyaning balandligi 1 metrga yetadi, shoxlanib, ularda to'pgullar 
hosil  bo‘ladi.  T o‘pgullar  qalqoncha  shaklida,  guli  sariq,  4  ta  gulboshi- 
bargi,  6  ta  changchi  onaligi  b o ‘lib,  gullab  otalangandan  keyin  k o ‘p 
urug‘dan  qo‘zoqchaga  aylanadi.
U rug‘lari  mayda, jigarrang  yoki  qora,  1000  donasining vazni  2,5-3,5 
keladi.
0 ‘sish  davri  birinchi  yili  70-110,  ikkinchi  yili  esa  85-90  kungacha 
bo ‘ladi.

Download 6,59 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   112   113   114   115   116   117   118   119   ...   183




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish