Yaxlitligini ta’minlashning ahamiyati juda muhimdir. Axborot butunligini nazorat qilishning ko’proq maqbul bo’lgan metodlaridan biri xesh-funksiyadan foydalanish hisoblanadi

O’zbekiston Respublikasi Axborot Texnologiyalari va

Kommunikatsiyalarini rivojlantirish Vazirligi

Muhammad Al-Xorazmiy nomidagi

Toshkent Axborot Texnologiyalari Universiteti.

Ma’lumotlar tuzilmasi va algoritmlar fani bo’yicha


LABORATORIYA ISHI 6


Mavzu: Ma’lumotlarni xeshlashtirish

Bajardi: Rustamov Sherzod

Guruh: 811-20

Reja:

1. 
   Kirish.
   
2. 
   Xesh funksiya.
   
3. 
   Xesh funksiyalar turlari.
   
4. 
   Xulosa.
   
5. 
   Foydalanilgan adabiyotlar.
   

Kirish

Axborot-kommunikasiya

tarmoqlarida ma’lumotlarni uzatish va saqlash masalalari, ma’lumotlarning
yaxlitligini ta’minlashning ahamiyati juda muhimdir. Axborot butunligini nazorat qilishning ko’proq maqbul bo’lgan metodlaridan biri xesh-funksiyadan foydalanish hisoblanadi. Xesh-funksiyaning qiymatini uning kalitini bilmasdan turib qalbakilashtirib bo’lmaydi, shu sababli xeshlash kalitini shifrlangan ko’rinishda yoki jinoyatchining «qo’li yetmaydigan» joydagi xotirada saqlash kerak.

Xesh funksiya

Xesh funksiyalar – ixtiyoriy uzunlikdagi kirish ma’lumotini chiqishda belgilangan uzunlikdagi xesh qiymatga aylantirib beruvchi bir tomonlama funksiyalarga aytiladi. Xesh funksiyalar kriptografiya va zamonaviy

axborot xavfsizligi sohasida ma’lumotlarni to’laligini tekshirishda foydalaniladi.
Elektron to’lov tizimlari protokollarida ham istemolchi kartasi ma’lumotlarini
bank-emitentga to’liq yetkazish uchun foydalaniladi.

Xesh funksiya- ixtiyoriy uzunlikdagi M-ma’lumotni fiksirlangan uzunlikga siqish yoki ikkilik sanoq sistemasi ifodalangan ma’lumotlarni fiksirlangan uzunlikdagi bitlar ko‘rinishidagi qandaydir konbinatsiyasi (svertkasi) deb ataluvchi funksiya.

Ta’rif. Xesh-funksiya deb, har qanday

h: X Y

oson hisoblanuvchi va M –ma’lumot uchun h(M) = H fiksirlangan uzunlikga ega bo‘lgan funksiyaga aytiladi.

Berilgan M-ma’lumotning h(M) –xesh qiymatini topish uchun avvalo ma’lumot biror «m» -uzunlikdagi bloklarga ajratilib chiqiladi. Agar M-ma’lumot uzunligi «m» -ga karrali bo‘lmasa, u holda oxirgi to‘lmay qolgan blok «m»- uzunlikga olindan kelishib olingan maxsus usulda biror simvol yoki belgi (masalan “0” yoki “1”) bilan to‘ldirilib chiqiladi. Natijada hosil qilingan M-ma’lumot bloklariga:

M= { M₁, M₂ ,.......M_n)

quyidagicha siqishni (svertkani) hisoblash protsedurasi qo‘llaniladi:

H₀ = ,

H_i = f ( M_i , H_i-1) , i =1,2,......n

h(M)= H_n ;

bu yerda -qandaydir fiksirlangan boshlang‘ich vektor.

Misol sifatida quyidagi keng tarqalgan:

f ( M_i , H_i-1) = E _k( M_i H_i-1) i =1,2,......n

xesh-funksiyani keltirib o‘tish mumkin.

Bu yerda E-simmetrik shifrlash algoritmi (masalan DES, GOST 28147-87, AES –FIPS 197 va hakoza), k- esa shifrlash algoritmi maxfiy kaliti, H₀ = 0, - XOR (mod 2 bo‘yicha mos bitlarni qo‘shish) amali.