Yarim o’tkazgichlar taqiqlangan zonasi kengligini aniqlash ishning maqsadi

Sohadagi holatlar soni va sohaning elektronlar bilan to’ldirilishi. 

 

Eng  muhim  holatlardan  bo’lib,  N  ta  atomdan  iborat  kristallning  energetik 

sohasidagi  N  ta    holatlar  soni  hisoblanadi.    Har  bitta  holatda  spinlari  qarama-qarshi 

bo’lgan  2  ta  elektron  joylashishi  mumkin,  agarda  atomning  energetik  sathida  ana 

Shunday  joylashgan  ikkita  elektron  joylashgan  bo’lsa,  u  holda  energetik  sath 

to’lgincha  band  hisoblanadi.  Bu  holatlar  to’lig’incha  band  bo’lmasa  u  holda 

to’lig’incha  band  bo’lmagan  soha  hosil  bo’ladi.  Shunday  qilib,  kristalldagi  quyi 

energetik sathlar doimo to’lig’incha band bo’ladi, to’latilgan oxirgi energetik sathlar 

to’liq band yoki qisman band bo’lishi mumkin.  

Bu sohaning to’ldirilishi  kristallning o’tkazuvchanlik xossasiga bog’lik, ya’ni 

kristall  metallmi  yoki  dielektrikmi,  uning  elektronlari  unga  qo’yilgan  elektr 

maydonini  sezadimi  yoki  yuqmi,  elektr  toki  hosil  bo’ladimi  yoki  yo’qmi.  Gap 

shundaki,  tashqi  elektr  maydonining  ta’sirida  elektronning  harakat  tezligi  yoki 

yo’nalishining   o’zgarishi  elektronning   sohadagi boshqa  holatga o’tishini bildiradi, 

agarda bu soha to’liq band bo’lsa, u holda bunday o’tish sodir bo’lmaydi. Metallarda 

yuqori energetik sathlari elektronlar bilan qisman band qilingan bo’ladi 

(4.a-rasm)

 va 

o’z navbatida yonidagi bo’sh holatga tashqi elektr maydoni ta’sirida o’tishi mumkin 

bo’ladi. 

Dielektriklarda va yarim o’tkazgichlarda valent sohasining yuqori qismi to’liq 

band  bo’ladi 

(4.b-rasm)

  va  ularning  elektronlari  butun  kristall  bo’ylab  turli  xil 

tezliklar bilan, turli yo’nalishlarda harakat qila olishi mumkin, ammo tashqi maydon 

ta’sirida  o’z  harakatini  o’zgartira  olmaydi,  va  zaryadlarning  bir  tamonlama 

ko’chishini hosil qila olmaydi, ya’ni tok hosil qila olmaydi.  

Yarim  o’tkazgichlar  dielektriklardan  butunlay  band  bo’lgan  soha  bilan  to’liq 

bo’sh bo’lgan soha o’rtasidagi 

E

g

 taqiqlangan soha kengligi bilan farq qiladi. Yarim 

---

4 

 

o’tkazgichlarda    taqiqlangan  soha  kengligi  nisbatan  uncha  katta  emas, 

E

g

  <  1eV,

  

dielektriklarda esa 

4-5 eV

 ni tashqil qiladi. 

 

4-rasm.

 Sohaning elektronlar bilan to’ldirilishi. 

a  -  sathlari  elektronlar  bilan  to’liq  band  bo’lgan  soha  ustida  qisman  band  bo’lgan 

soha joylashgan. Bunday sohalarning to’ldirilishi metallarga xos. 

b  -  sathlari  elektronlar  bilan  to’liq  band  bo’lgan  soha  ustida  bo’sh  bo’lgan  soha 

joylashgan.  Bunday  sohalarning  to’ldirilishi  esa  dielektriklarga  va  yarim 

o’tkazgichlarga xos.