Япония иқтисодий ривожланишини (Ўсишини) режалаштириш режа

11.3. Бозор иқтисодиётида иқтисодий ўсишни режалаштириш

1952 йилда ИЭК тарқатиб юборилди, унинг ўрнида Иқтисодиётни кузатиш агентлиги (ИКА) тузилди. Бу агентлик 1955 йилда Иқтисодиётни режалаштириш агентлиги (ИРА)га айлантиради. Унинг зиммасига узоқ муддатли иқтисодий дастурларни яратиш ҳамда татбиқ этиш вазифаси юклатилди.

Япония иқтисодиётини режалаштиришнинг 1955 йилдан кейинги йўналишлари. 1955 йил декабрь ойида Иқтисодий Мустақилликнинг беш йиллик режасида, биринчи 5 йилликларнинг узоқ муддатли иқтисодий ўсиш режаси қабул қилинди.
Узоқ муддатли иқтисодий ўсиш режаси шу кунларда ҳам амалда бўлиб, у бозор иқтисодиёти мақоми асосида ҳаракат қилаяпти.
Японияда иқтисодий ресурслар тақсимоти асосан бозорда аниқланади. Шунинг учун ҳам иқтисодиётга баъзи ҳолларда ҳукумат аралашади. Иқтисодий ўсишни таҳлил этишда Япония режаси «индикатив режалаштириш» хусусиятига эга, ҳукумат унда иқтисодий ўсишни ифодаловчи йўналишларнигина кўрсатади (ҳар бир кўрсаткични алоҳида таҳлил этмайди).
Иқтисодий ўсишни таъминловчи «Япония режаси» бозор механизмини ривожлантириш учун қўшимча йўриқнома вазифасини ўтайди.
«Иқтисодий мустақилликнинг беш йиллик режаси» да шундай дейилади: бу иқтисодий ўсиш режаси алоҳида шахс ҳамда хусусий компанияларнинг тадбиркорлигига асосланувчи иқтисодий тизимларда амалга оширилади. Бунда, иқтисодий дастурларда кўрсатилганидек, мақсадга эришиш йўлида ҳокимиятлар маълум даражадагина ишлаб чиқариш ва тақсимотни бошқарадилар, бошқариш асосан Япон аҳлининг дунёқараши ва ҳаракатларига асосланиб олиб борилади.
1988 йилда нашр этилган «Иқтисодий бошқаришнинг глобал муаммолари» номи иқтисодий ўсиш дастурида шундай дейилади: Япония иқтисодиёти асосан бозор орқали бошқарилувчи иқтисодиёт бўлиб, ҳеч бир иқтисодий ривожланиш дастури иқтисодиётнинг ҳар бир секторини ҳамда жамият вакилларини таҳлил этиб, мажбурлаб назорат қила олмайди.
Японияда иқтисодий ўсишни режалаштиришда қуйидагилар асосий ўрин тутади:

1. 
   Келажакни таҳлил этишга мўлжалланган режа (прогноз) - бу режа асосида иқтисодиёт ривожланиши мумкин ва ривожланиши керак;
   
2. 
   Асосий иқтисодий йўналиш кўрсаткичларини таҳлил этиш, бошқаришда ўзининг ўрта ва узоқ муддатли иқтисодий сиёсатини олиб боришда, мақсадни кўрсатишда ҳокимият қатнашиб иқтисодиётни режалаштиради;
   
3. 
   «Корпоратив ҳамда уй хўжалиги» фаолиятига асосий «директив» йўналишлар беради.