Yangiasr avlopi

Martin Iden

581

uchun ham sevaman.  Men ko‘p narsani o‘ 

olaman.  Hozir,  o‘n  daqiqa ichida juda ko‘p  nar­

sani  o'rganib  oldim.  Ilgarilari  bu yerga kelishga 

hech jur’at eta olarmidim? O, Martin!..

Ruf yuzini uning kolcsiga qo^ib yiglab yubor­

di.  Martin  uni  bugun  birinchi  marta mehribon­

lik bilan quchoqladi. Qiz buni sezib, sevinch tola 

ko'zlarini unga tikdi.

-   Fursat  o'tgan,  -   dedi  Martin.  U  Lizzining 

so'zlarini esladi. -  Men kasalman, Ruf... Yo‘q, jis- 

man emas. Ruhan kasalman, miyam kasal. Men 

uchun  hech  narsaning  qadr-qiymati  qolmadi. 

Ko'nglim  hech  nima  istamaydi.  Agarda  bundan 

yarim yil  oldin kelganingizda edi,  hamma narsa 

boshqacha  bolishi  mumkin  edi.  Lekin  endi  ke- 

chikdingiz, judayam kechikdingiz!

-   Yo‘q,  kech  emas!  -   deb  chinqirib  yubordi 

qiz.  -  Men buni isbotlab beraman sizga.  Mening 

muhabbatim qat’iy ekanligini,  muhabbatim shu 

paytgacha hayotimda eng qadrli bolgan hamma 

narsalardan  ham  qadrliroq  ekanligini  sizga  is- 

bot qilaman.  Men buijuaziya sajda qilgan ham­

ma narsalardan voz kechishga ham tayyorman. 

Men endi hayotdan qo‘rqmayman. Men otamdan 

ham,  onamdan  ham  yuz  o'giraman,  nomimni 

tahqir  girdobiga  otaman.  Men  hoziroq  shu  yer­

da siz bilan qolishga tayyorman, agar istasangiz, 

bu erkin muhabbat bolsin, shuning o'zidan men 

mag'rurlanishim  va  quvonishim  mumkin.  Agar 

men  ilgari 

o‘z

  muhabbatimga  bevafolik  qilgan 

ekanman,  endi  shu  muhabbatim  tufayli  ilgari 

meni bunday xoinlikka jalb  qilgan hamma nar- 

saga xiyonat qilishga tayyorman.

rganib

---

582

Jek  London

Ruf  Martinning  qarshisida  turar,  ko'zlari 

chaqnar edi.

-   Kutyapman!  -   deb  pichirladi  qiz.  -   Martin, 

«ha»  deb javob  berishingizni kutyapman.  Menga 

bir qarang.

«Naqadar  soz,  -   deb  o“yladi  Martin  qizning 

chehrasiga boqib, -  Ruf o'zining o'tmishdagi xa- 

tolarini  yuvdi,  u  chinakam  ayol  boldi,  nihoyat 

u  burjuaziya  urf-odatlari  kishanini  parchalab 

tashladi.  Bulaming  hammasi  juda  soz,  muaz- 

zam, oliyjanob ish.  Lekin menga nima boldi?»

Qizning  jur’ati  Martinni  hayajonlantirmadi, 

vujudini titratmadi. Martin faqat aql-idroki bilan 

Rufning  xatti-harakatini  taqdirlardi.  Alangala- 

nish o'rniga sovuqqina taqdirlash.  Uning yuragi 

tez-tez urmadi ham,  hirsi uyg'onmadi ham.  Esi- 

ga yana Lizzining so'zlari keldi.

-  Men kasalman,  og'ir kasalman,  -  dedi Mar­

tin umidsizlik bilan qol siltab... -  Bu qadar qat­

tiq  betobligimni  shu  paytgacha  payqamagan 

ekanman.  Ichimda  bir  nima  uzilib  ketgandek. 

Men  hech  qachon  hayotdan  cho'chigan  emas- 

man, lekin hayot lazzatidan mahrum bolishimni 

hech qachon tasawur etmagan edim. Endi bolsa 

hayotdan  to^ganim  malum  boldi.  Mening  qal- 

bimda hech qanday orzu-istakdan asar qolmadi. 

Men hatto  sizni ham istamayman!  Ko'ryapsizmi! 

Shunchalik kasalman!

U boshini kursi suyanchiglga qo“yib, ko'zlarini 

yumdi, shunda, xuddi yiglab turgan bola shaffof 

ko‘z yoshlari orasidan quyoshga boqib bir zumda 

hamma  alamlarini  unutib  yuborganday,  Martin 

ham to'satdan ko‘z oldida namoyon bolgan man-

---

Martin  Iden

583

zarani -  quyuq yaproqlami yorib  otgan 

nurini  ко‘rib,  o'zining  kasalligini  ham,  Rufning 

shu yerdaligini  ham,  butun  borliq  olamni  ham 

unutib  qolgan  edi.  Yaproqlar yam-yashil,  ular 

ko'zni  qamashtirardi.  Martin yaproqlarga qarab 

ko'zi  og'rirdi.  Lekin  o'zi  ham  sababini  bilmay, 

ko'zini yaproqlardan uzmay o'tirardi.

U eshik bandining gljirlaganidan hushiga kel­

di. Ruf eshik oldida turardi.

-  Bu yerdan qanday chiqib ketaman? -  mungli 

ovoz bilan so'radi u. -  QoYqaman.

-   O,  meni  kechiring!  -   deb  yubordi  Martin, 

dik etib o'midan turarkan. -  Menga nima boldi, 

o'zim ham bilmayman! Bu yerdaligingizni unutib 

qo'yibman.

U peshanasini ishqadi.

-  O'zingiz ko'iyapsiz, judayam sog' emas man. 

Uyingizga kuzatib  qo'yaman.  Biz orqa eshikdan 

chiqamiz. Hech kim sezmaydi. Faqat o'rtigingizni 

yuzingizga tushirib oling.

Ular  tor yolaklardan  o'tib,  glra-shira yoritil- 

gan zinalardan tushib borisharkan, Ruf Martin­

ning qolini mahkam ushlab olgan edi.

-  Endi bu yogi bexavotir, -  dedi qiz, ko'chaga 

chiqqanda va qolini tortib olmoqchi boldi.

-  Uyingizga kuzatib qo'yaman, -  dedi Martin.

-  Yo'q, yo'q, -  deb e’tiroz bildirdi qiz, -  keragi 

yo'q!

U yana qolini tortib olishga urindi. Bu narsa 

birdan Martinni qiziqtirib qo'ydi. Goyo qiz xavf- 

xatar  daf bolgan  paytda  bir  nimadan  cho'chi- 

yotgandek  ko'rinardi.  Qiz  go У о  tezroq  o'zini 

Martindan  qutqarishga urinayotganga o'xshar-

quyosh

---

di.  Martin  buni  asablarning  buzilganidan  deb 

o“yladi.  Shuning uchun u Rufning qolini  qo'yib 

yubormay, ularning uyi tomon burildi. Ular mu- 

yulishga  yaqinlashganida,  Martin  birdan  uzun 

palto  kiygan  bir  odamni  ko‘rib  qoldi,  u  sho- 

sha-pisha darvozadan kirib ketdi. Martin darvo- 

za yonidan  o'tib  borarkan,  ichkariga ko‘z  qirini 

tashladi-yu,  notanish odamning yoqasi ko'taril- 

gan  bolishiga qaramay tanidi,  u  Rufning akasi 

Norman edi.

Martin  bilan  Ruf  deyarli  hech  nima  haqida 

gaplashmay  borardilar.  Qiz  ma’yus,  Martin  esa 

hamma  narsaga  beparvo  edi.  U  Tinch  okeani 

orollariga  jo‘nab  ketayotganini  aytdi,  qiz  esa 

bexosdan  Martinning  xonasiga  bostirib  kirgani 

uchun  undan  uzr  so‘radi.  Vassalom.  Ular  Ruf­

ning eshigi oldid.a xuddi  hech qanday voqea so- 

dir  bolmaganday  xayrlashishdi.  Bir-birlarining 

qollarini  siqishib,  «Yaxshi  yotib  turing»,  ham 

deyishdi.  Martin yana  odob  yuzasidan  shlyapa- 

sini bir  oz  ko'tarib  qo*ydi.  Eshik yopildi.  Martin 

papiros tutatdi-da,  so‘ng mehmonxona tomonga 

qaytdi.  U  Norman  yashiringan  darvoza  oldidan 

o‘tib  keta  turib,  shu  yerda  bir  daqiqagina  otyga 

tolib turib qoldi.

-  

U  meni  aldabdi,  -   deb  ovoz  chiqarib  o“yla- 

di Martin.  -  

0 ‘z

 ixtiyorim bilan qo'rqmasdan ish 

ko‘rdim,  deb  meni  o‘z  so‘ziga  ishontirmoqchi 

boldi, holbuki, akasi uni uyga qaytarib olib ketish 

uchun  poylab  turgan  ekan.  -   Martin  xoxolab 

kulib  yubordi.  -   Obbo  burjuylar-ye!  Kambag'al 

vaqtimda  uning  singlisiga  yaqin  ham  yolay  ol- 

magan  edim.  Bankda  pulim  paydo  bolgandan

584 

Jek  London

---

Martin  Iden

585

keyin  esa uning 

o‘zi

  singlisini  oldimga 

olib kelibdi!

Martin  endi  yolida  davom  etmoqchi  bolgan 

edi,  birdan  qandaydir  bir  sayoq  unga  to'qnash 

kelib, tirsagiga turtdi:

-  Begim,  25  sent hadya qiling! Tunash uchun 

pulim yo‘q, -  dedi u.

Bu  tanish  ovozni  eshitib  Martin yalt  etib  qa- 

radi.  Bir zumdan keyin u Joning qolini mahkam 

siqib ko'risha boshladi.

-   Esingdami,  yana  uchrashamiz,  deb  aytgan 

edim senga, -  derdi Jo. -  Ko‘nglim sezgan edi-da. 

Mana, nihoyat uchrashdik!

-   Ko‘rinishing juda  yaxshi-ku!  -   dedi  Martin 

zavqlanib. -  Hatto ancha semirib ham qolibsan.

-   Semirganim rost,  -  deb  tasdiqladi Jo  uning 

gapini og‘zi quloglga yetib. -  Sayoq bolganimdan 

buyon hayotning lazzatini tatiy boshladim! 

О 

‘ttiz 

qadoq semirdim,  o‘zimni juda yaxshi his qilyap- 

man!  Ilgarilari  olgudek  ishlab  cho'p-ustuxon 

bolib ketgan edim. Chamasi, sayoqlik mijozimga 

yoqdi shekilli!

-   Lekin  tunagani  pul  so‘rab  yuribsan-ku,  -  

deb uni mazax qildi Martin, -  kecha xiyla sovuq!

-   Hm!  Tunashga  pul  so'rayapman!  -   Jo 

cho'ntagidan  bir  siqim  chaqa pul  oldi.  -  Menga 

shuning o'ziyam yetarli, -  deb e’tirof etdi u, - le­

kin  ko'rinishingdan juda  saxiy  odamga  o'xsha- 

ding.  Shuning uchun seni moljalga oldim.