Yangiasr avlopi

m e n i n g  

juda 

ajoyib  bir  kechada  ishtirok  etishimga  imkon 

berdingizki,  buni  har  qancha  pulga  ham  topib 

bolmaydi. Hozir menga pulning po‘choqcha qad-

564 

Jek  London

---------------------------------------------- ------------------ -

---

Martin  Iden

565

ri qolgani yo‘q.  Men  sizga ming dollar beraman, 

ammo  xolis,  faqat  o'sha  unutilmas  kechada 

ishtirok etganim uchun minnatdorlik yuzasidan 

beraman. Sizga pul kerak, menda u oshib-toshib 

yotibdi.  Siz  pul  olmoqchimisiz?  Hech  qanday 

nayrangbozlikning hojati yo‘q. Mana, oling!

Kreys bundan aslo taajjublanmadi. Chekni ol- 

di-da, cho‘ntagiga solib qoydi.

-   Mazkur  shart  bo^yicha  sizga  har  haftada 

o‘shanaqa kecha uyushtirib berishim mumkin.

-  Kechikdingiz, -  deb bosh chayqadi Martin. -  

Men uchun u  birinchi va oxirgi kecha edi.  Men 

o‘zimni  go у  о  boshqa  bir  olamda  deb  his  qilgan 

edim. Bilaman, siz uchun u kechaning hech qan­

day ma’nisi yo‘q edi.  Lekin men uchun o'shanda 

hamma narsa g‘alati tuyulgan edi. Endi buni tak- 

rorlab  bolmaydi.  Men  falsafaga xotima  berdim. 

Endi u to‘g‘risida eshitishga ham tobim yo‘q.

-  Umrimda birinchi marta falsafadan pul ish- 

lashim, -  dedi Kreys eshik tomon yurarkan, -  uni 

ham xudo ko‘p ко‘rib, bir zumda qiymati tushib 

ketdi.

Bir  kuni  ko'chada  Martinning  yonidan  fay- 

tonda  missis  Morz  o'tib  qoldi  va  iljayib  Martin­

ga  bosh  irg'adi.  Martin  ham  tabassum  qilib, 

boshidan shlyapasini oldi. Bu uchrashuv yigitda 

hech  ta’sir qoldirmadi.  Vaholanki,  bir oy burun 

uchraganida yuragi g‘ash bolgan bolardi,  balki 

kulgili bolib ko'rinarmidi, ana o'shanda u missis 

Morzning nimalarni his qilganini tasawur qilish­

ga urinib ko'rardi. Hozir esa bu uchrashuv Mar­

tinning e’tiborini tortmadi. Chunonchi, markaziy 

bank  binosi  yoki  shahar  mahkamasi  yonidan

---

566

Jek  London

o'tganini  shu  zahotiyoq  unutib  yuborganidek, 

missis  Morz  bilan  uchrashganini  ham  darhol 

esidan chiqarib yubordi.  Shunga qaramay uning 

miyasi  hamon  to'xtovsiz,  zo‘r  shiddat  bilan  ish- 

lardi. Hamon o‘sha «ilgari» degan fikr unga tinch- 

lik bermasdi. Martin ertalablari uyqudan shu fikr 

bilan  uyg'onar,  shu  fikr  uyqusida unga  halovat 

bermas edi. U nimaniki ko'rsa, eshitsa, his qilsa, 

hammasi shu «ilgari» degan fikrga kelib taqalardi. 

Martin mantiqiy mulohaza yuritib, nihoyat, men 

endi hech kim ham, hech nima ham emas ekan- 

man,  degan  shafqatsiz  xulosaga  keldi.  0 “yinqa- 

roq  Martin  Iden  ham,  matros  Martin  Iden  ham 

real  shaxslar  edilar,  ular  chindan  ham  bolgan- 

lar.  Lekin buyuk adib  Martin Iden hech  qachon 

bolgan  emas.  Buyuk  yozuvchi  Martin  olomon 

о у  lab  chiqargan  narsa,  olomon  uni  o‘yinqaroq, 

matros  Mart  Idenning  vujudiga  joylashtirgan 

edi.  Lekin bulaming hammasi ko‘zbo‘yamachilik 

ekanligini  Martinning  o‘zi  bilardi-ku.  Olomon 

uning  oshqozoni  g'amini  yer,  unga  sajda  qilar- 

di-yu,  ammo Martin aslo ular о “ylagan afsonaviy 

qahramon emas edi.

Martin  jumallarda  o‘zi  haqidagi  maqolalarni 

o‘qir, u yerda muttasil bosilib turgan o‘z portret- 

larini tomosha qilib, o‘zini o‘zi tanimay qolardi. U 

ishchilar mahallasida tug'ilib o‘sgan, kun kechir- 

gan,  sevgan,  hayotdan  quvongan  edi.  Odamlar 

bilan yaxshi muomalada bolgan,  taqdiming be- 

vafoligiga bamaylixotir bardosh bergan edi. Bego- 

na yurtlami kezgan, har qanday ob-havoda ham 

vaxtada  turgan,  o‘ziga  obcshagan  zumrashalar 

o'dasiga boshchilik  qilgan  yigit  ham  uning  o‘zi

---